Pangolin uzun süredir yeni koronavirüsün kaynağı olabilecek yabani hayvanlar arasında yer alıyordu. Yeni yapılan bir çalışma COVID-19'a sebep olan yeni koronavirüsün yani SARS-CoV-2 virüsünün pangolinlerde de benzerinin bulunduğunu ortaya çıkardı. Daha önce yarasalarda bulunan koronavirüslerin SARS-CoV-2 ile benzer olduğu ortaya çıkarılmıştı. Çalışmada araştırmacılar 2017 ve 2018 yılında kaçak pangolin ticareti yapanların yakalandığı operasyonda elde edilen ve derin dondurucuda saklanan sunda pangolini örneklerini kullandı.
Hayvan pazarı ve koronavirüs
30 Aralıkta tespit edilen COVID-19 salgınında ilk vakaların, Hubei bölgesinde Wuhan şehirindeki Huanan hayvan pazarıyla ilişkili olmalarından dolayı hastalık etkeni için buraya odaklanıldı. Bu şüphelerin üzerine hayvan pazarı hızlı bir şekilde kapatıldı ve pazardaki tüm hayvanlar tahliye edildi. Ancak bu durum araştırmacıların pazarda virüsün kaynağını oluşturan materyali tespit edememesine sebep oldu. Daha sonra Çin'in CDC birimi hayvan pazarına ait çevresel örneklerde SARS-CoV-2 virüsünü tespit etti. Ama yine de tam olarak hangi hayvandan kaynaklandığı tespit edilemedi.SARS-CoV-2 virüsünün genomu 12 Ocakta dizilenerek yayınlandı. Genom veri tabanlarında yapılan karşılaştırmalı çalışmalarla SARS-CoV-2'nin 2013 yılında dizilenmiş ve Rhinolophus affinis türü yarasalarda tespit edilmiş bat-CoV (RaTG13) virüsü ile benzer olduğu ortaya çıkarıldı. Bununla birlikte hayvan pazarında bu yarasa türünün varlığı da gösterilemedi. Bu durum araştırmacıları, virüsün kaynağı olabilecek diğer canlılardan elde edilen virüsleri incelemeye yönlendirdi. Geleneksel Çin tıbbında pangolinler de önemli bir yer tutuyor ve hayvan pazarlarında satılabiliyor. Bu durum pangolinlerdeki virüslerin de önem kazanmasına sebep oludu. Bu çalışmalar sonucunda, virüsün pangolinlerdeki koronavirüslerle de benzer olduğunu ortaya koydu. Son yapılan çalışmalar ise, COVID-19'a sebep olan SARS-CoV-2'nin yarasa ve pangolinlerdeki virüslerin rekombinasyonuyla da ortaya çıkmış olabileceğini öne sürmekte.
Henüz virüsün net olarak kaynağı olan hayvan ya da yer tespit edilebilmiş değil. Ancak İlk bildirilen vakaların hayvan pazarıyla ilişkili olması ve yaban hayvanlarında daha öncede koronavirüs türleri tespit edilmiş olmasından dolayı çalışmalar genel olarak buraya odaklanmış durumda.
SARS-CoV-2 ve Pangolin
Yeni koronavirüsün pangolinden gelmiş olabileceği uzun süre önce gündeme getirilmişti. 26 Mart'ta Nature'da yayınlanan bu çalışmada araştırmacılar geçtiğimiz yıllarda kaçak hayvan ticareti yapanlara gerçekleştirilen operasyonlarla elde edilmiş pangolin örneklerini virüs yükü bakımından tekrar incelemişler. Akciğer ve pulları gibi çeşitli doku örneklerinden virüs izolasyonu yapan araştırmacılar tespit ettikler virüslerin kalıtsal materyalini yani RNA'sını dizilemişler.Virüsün reseptöre bağlanan bölgesi incelendiğinde yarasalarda tespit edilen bat-CoV (RaTG13) virüsü ile %97,4 benzerlik gösteriyor. Bu benzerlik pangolinlerde tespit edilen pangolin-CoV virüsünde ise %89.2 benzerlik gösteriyor. Yani reseptör bağlanma bölgesi dizi eşleşmesi bakımından yarasalarda daha benzer görünüyor. Ancak, bu dizilerin kodladığı proteinlerin amino asit dizisini incelediğimizde, yani protein benzerliklerine baktığımızda, pangolin-CoV virüsüyle SARS-CoV-2 virüsündeki 5 kritik amino asitin aynı olduğu görülüyor. Bu benzerlik yarasalarda ise sadece 1 kritik amino asit. Buradaki protein dizisi insanlardaki Angiotensin Converting Enzyme 2 (ACE2)'ye bağlanan bölgeyi oluşturuyor.Bununla birlikte makalede rekombinasyonu analizleri de gerçekleştirilmiş. Yazarlar pangolin-CoV ve SARS-CoV-2 virüsündeki bu yapısal benzerliklerin insan ve pangolin ACE2 yapılarının (%84.8 benzer) insan ve yarasalardaki ACE2 den (%80.8-81.4 benzer) daha fazla benzer olmasıyla ilgili olabileceğini ve böylece yapısal olarak birbirine benzer evrimleşmiş olabileceğini de belirtiyorlar.
Virüs pangolinden mi bulaştı?
Bu çalışma SARS-CoV-2 virüsünün muhtemel konaklarından birinin pangolinler olabileceğini göstermesi açısından önem taşıyor. Pangolinler kaçak avcılar tarafından avlanan ve nesilleri tehlike altında olan hayvanlar. Ancak yine de hayvan pazarlarında pangolinler ve pangolinlerden elde edilen materyaller geçtiğimiz zamanlara kadar satılmaktaydı. Bununla birlikte pangolinlerin çeşitli koronavirüslere ev sahipliği yaptığı da tespit edilmişti.
Yarasalar da yine hayvan pazarlarında satılabilen diğer yabani hayvanlar. Bununla birlikte, Wuhan çevresinde pek çok yarasa mağarası bulunuyor. Bu mağaralarda yaşayan yarasalarda da daha önce pek çok farklı koronavirüs türü tespit edilmişti. Yarasalardan 2013 yılında izole edilmiş virüs de SARS-CoV-2 ile oldukça benzer görünmekte.Ancak bu eldeki bilgiler henüz konağın hangi hayvan olduğunu, ara konak olup olmadığını, başka bir ara konak varsa hangisi olduğunu, bu virüsün ne zamandan beri insanlara bulaşmış olabileceğini, nerede bulaşmış olabileceğini göstermek için yeterli değil.Tüm bu çalışmalar, elde edilen ip uçları doğrultusunda ekolojik çalışmalarla desteklenmeli ve arazide potansiyel virüs kaynağı olabilecek lokasyon ve hayvanlar da taranmalı.
Kaynaklar:
Lam, T. T. Y., Shum, M. H. H., Zhu, H. C., Tong, Y. G., Ni, X. B., Liao, Y. S., ... & Leung, G. M. (2020). Identifying SARS-CoV-2 related coronaviruses in Malayan pangolins. Nature, 1-6. Review of Identifing SARS-CoV-2 related coronaviruses in Malayan pangolins Next Strain How China’s “Bat Woman” Hunted Down Viruses from SARS to the New CoronavirusGörsel: Ith, S. (2014). A taxonomic study of rhinolophus affinis horsfield, 1823 (Rhinolophidae: chiropterax) in oriental region (Doctoral dissertation, Prince of Songkla University).