720 milyondan 635 milyon yıl öncesine kadar süren Kriyojeniyen Dönemi, üzerinde yaşadığımız gezegenin buzul çağını yaşadığı bir süreç olarak biliniyor. O dönemde Dünya iki kez kontrolden çıkmış buzullarla donmuş, uzaydan parlak bir beyaz kartopu şeklinde görünmeye başlamıştı. Bu sert hava koşullarına rağmen “Kartopu Dünya/ Snowball Earth” adı verilen bu süreçte, Dünya üzerinde yaşam devam etmişti ve bu kartopu dönemlerinden sonra biyoçeşitlilik kendini göstermişti. Günümüzde yapılan yeni bir çalışma, zor koşullara rağmen devam eden bu yaşamı açıklamayı hedefliyor.
Deniz Yosunu Olarak Tanımlanan Fosiller Sayesinde Keşfedildi
Bilim insanlarının salı günü yaptığı açıklamada, Çin'in merkezindeki Hubei Eyaletinde siyah şeyllerde keşfedilen ve deniz yosunu olarak tanımlanan fosillerin, o dönemde yaşanabilir deniz ortamlarının daha önce bilinenden daha yaygın olduğunu gösterdiği belirtildi. Bulgular, daha önce karmaşık yaşamın en eski biçimlerinin (temel çok hücreli organizmalar) daha önce donmuş olduğu düşünülen orta enlemlerde bile dayandığı fikrini destekliyor.Fosillerin, büyük buz tabakalarının kutuplardan ekvatora doğru uzandığı Kriyojeniyen Dönemi'ndeki iki zamandan ikincisine ait olduğu belirlendi. Marinoan Buz Devri olarak adlandırılan bu dönem, yaklaşık 651 milyondan 635 milyon yıl öncesine kadar sürdü.
Kartopu Dünya’ Sürecinin Sonlarına Doğru Yaşanabilir Alanlar Genişledi
Nature Communications dergisinde yayınlanan araştırmanın başyazarı Çin Yerbilimleri Üniversitesi’nden jeobiyolog Doç. Dr. Huyue Song, "Bu çalışmanın en önemli bulgusu, Marinoan Buz Devri'nin azalma aşamasında orta enlem okyanus bölgelerinde açık su (buzsuz) koşullarının var olduğudur" dedi.‘Kartopu Dünya’ sürecinin sonlarına doğru yaşanabilir alanların daha da genişlediğini belirten Doç. Dr. Song, "Çalışmamız, en azından Marinoan 'Kartopu Dünya' olayının sonuna doğru, yaşanabilir alanların orta enlem okyanuslarına kadar uzandığını ve daha önce düşünülenden çok daha büyük olduğunu gösteriyor. Okyanusların daha geniş alanları, çok hücreli deniz yosunu gibi karmaşık organizmaların nerede ve nasıl hayatta kaldığını daha iyi açıklıyor" diye konuştu.Doç. Dr. Song, “Çalışma bulguları dünya okyanuslarının tamamen donmadığını ve çok hücreli ökaryotik organizmaların (bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protistler olarak adlandırılan çoğunlukla tek hücreli organizmalar dâhil yaşam türleri) hayatta kalabileceği yaşanabilir sığınakların var olduğunu gösteriyor” dedi.
Bilim İnsanları ‘Kartopu Dünyası’nın Başlangıcını Daha İyi Anlamaya Çalışıyorlar
Dünya yaklaşık 4,5 milyar yıl önce oluştu. İlk tek hücreli organizmalar, gezegenin varlığının kabaca ilk milyar yılı boyunca ortaya çıktı. Çok hücreli organizmalar daha sonra, belki de 2 milyar yıl önce geldi. Ancak daha sıcak koşulların geri dönmesi, yaklaşık 540 milyon yıl önce farklı yaşam formlarının hızlı bir şekilde genişlemesinin yolunu açması, ancak Kriyojeniyen de yaşanan kesk in iklim değişikliğinin ardından oldu.Bilim insanları ‘Kartopu Dünyası’nın başlangıcını daha iyi anlamaya çalışıyorlar. Güneş radyasyonu beyaz buz tabakalarından yansırken, güneşin sıcaklığının büyük ölçüde azalmış bir miktarının gezegenin yüzeyine ulaştığına inanıyorlar.
Çok Hücreli Organizmalar, Kriyojeniyen’den Önce Ortaya Çıktı
Virginia Tech jeobiyoloğu ve çalışmanın ortak yazarı Prof. Shuhai Xiao, "Bu olaylardan hemen önce atmosferik karbondioksit seviyelerinin düştüğüne, kutup buzullarının genişlemesine, dolayısıyla daha fazla güneş radyasyonunun uzaya geri yansımasına ve kutup buzullarının daha da genişlemesine neden olduğuna inanılıyor. Böylece Dünya, Kartopu Dünyası koşullarına girmiş oluyor" şeklinde açıkladı.Yapılan araştırmada siyah şeylde deniz yosunu ve diğer bazı çok hücreli organizmaların fosilleri tespit edildi. İlkel bir bitki olan bu deniz yosunu, güneş ışığıyla aydınlatılan sığ bir deniz ortamında deniz tabanında yaşayan fotosentetik bir organizmaydı.Çin Yerbilimleri Üniversitesi'nden paleontolog ve çalışmanın ortak yazarı Qin Ye, fosillerin sıkıştırılmış organik karbon tabakaları olarak korunduğunu söyledi. Kırmızı algler, yeşil algler ve mantarlar dâhil olmak üzere çok hücreli organizmalar, Kriyojeniyen’den önce ortaya çıktı ve "Kartopu Dünya" döneminde hayatta kaldı.
'Kartopu Dünya' Olaylarının Büyük Yok Oluşlara Yol Açmış Olabileceği Düşünülüyordu
Kriyojeniyen donması, insanların hayatta kaldığı ve yaklaşık 10.000 yıl önce sona eren en son Buz Devri'nden çok daha kötüydü. Prof. Xiao, "En son Buzul Çağı ile karşılaştırıldığında, buzul kapsamı çok daha genişti ve daha da önemlisi, okyanusun çoğu donmuştu" diye belirtti.Prof. Xiao, "Kartopu Dünya'daki olayların Dünya'daki yaşam için önemli zorluklar olduğunu söylemek doğru olur" diye ekledi. "Bu 'Kartopu Dünya' olaylarının büyük yok oluşlara yol açmış olabileceği düşünülebilir, ancak görünüşe göre yaşam, karmaşık ökaryotik organizmalar da dâhil olmak üzere, biyosferin direncini kanıtlayarak hayatta kalmayı başardı" şeklinde konuştu.Kaynak: