Selma Soysal, Türkiye’nin ilk kadın matematik profesörüdür. Orta okul yıllarından itibaren matematiği seven Soysal, akademik kariyeri boyunca birçok başarıya imza atmış, 47 yıl İstanbul Teknik Üniversitesi’nde görevini sürdürmüştür. 

Tam adıyla, Fatma Selma Soysal, 1924 yılında, Zonguldak’ta dünyaya gelmiş ilkokulu burada tamamlamıştır. Çocukluğunda Fransızca ve Rumca öğrenmiştir. Selma Soysal’ın babası Kuvâ-yi Milliyeci Bahriye Kolağası Beşiktaşlı Osman Muhtar Bey, annesi ise aydın bir kadın olan Samiye Hanımdır. Daha sonra Çapa Kız Öğretmen Okulu’nun orta kısmında parasız yatılı öğrenci olmuştur. Kandilli Kız Lisesi’ni bitiren Soysal, 1941 yılında İstanbul Üniversitesi Matematik-Astronomi Bölümü’ne başlamıştır. Daha sonra Paris’te çalışmalar yürütmüş ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde akademik hayatını sürdürmüştür. Selma Soysal 10 Ekim 2011’de dünyaya veda etmiştir. 

Ezgi Çakır'ın Çizgileriyle, Bilim Kadınları'nın Selma Soysal poster çalışması. Yazının altındaki bağlantıdan yüksek çözünürlüklü formatlarına ulaşabilirsiniz.

Selma Soysal, Türkiye’de matematiğe yön vermiş Cahit Arf, Ratip Berker ve Kerim Erim İle çalışmalar yapmıştır. Selma Soysal’ın akademik kariyerinin başlangıcı Prof. Kerim Erim’den aldığı Einstein Relativite dersindeki Lorenz dönüşümleriyle ilgili bir soru sormasına dayanıyor. Kendi anlatımıyla bu olay şöyle yaşanıyor: 

“Fen Fakültesi son sınıfında Enstitü direktörü Ord. Prof. Kerim Erim’den Einstein Relativite dersini alıyorduk. Bir ders sırasında Lorenz dönüşümleriyle ilgili bir bağlantıyı bir türlü anlayamamıştım; bunu hocaya söylediğimde dersin sonu gelmekteydi. Birkaç gün sonra Kerim hoca beni Enstitüdeki odasına çağırttı. “Bana güzel bir soru sordun, bu dersi ilk defa anlatıyorum inceledim, bu şöyle anlatılmalıydı.” dedi ve yıl sonu diplomamı aldıktan sonra fakültede asistan olarak kalabileceğimi söyledi. (Sevgili Hocalarım, Selma Soysal) 

Prof. Dr. Kerim Erim’in yönlendirmesiyle akademik hayatına başlar. Daha sonra doktora tezine ise ünlü matematikçi Cahit Arf’ın danışmanlığında başlamıştır. Türkiye’deki doktora tezinde fonksiyonel analiz konusunu ele alan ilk kişilerden biri Selma Soysal’dır. “Hilbert uzayında birimin parçalanışı ve bazı sıralanmış projeksiyon operatörleri cümlelerine dair.” isimli doktora çalışmasını 1949 yılında tamamlamıştır. 

Selma Soysal, yurtdışında da çalışmalarını sürdürmüştür. 1950-1951 yılları arasında Centre de Recherches Scientifiques bursuyla Paris’te Henri Poincare Enstitüsü’nde, Londra’da Royal Academy’de ve ABD’de Massachusetts Institute of Technology(MIT)’ de çalışmalar yaptı.  1950-1951 yılları arasında aldığı burs bir yıl daha uzatılmasına rağmen, İTÜ tarafından çalışmalarını bırakıp gelmesi için Türkiye’ye geri çağırılmıştır. Bölümün başına Almanya’dan getirilen Prof. Weyrich geçmiştir. Selma Soysal’ın Paris’te çalıştığı soyut problemlerin İTÜ’ye “yarar sağlamayacağı” kanısına varılmış ve okula geri çağırılmıştır. 

Bununla birlikte Selma Soysal 47 yıl İstanbul Teknik Üniversitesi’nde, bir yıl İstanbul Üniversitesi’nde, yedi yıl Ege Üniversitesi’nde, altı yıl da Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde binlerce öğrenciye matematik anlatmıştır. Bununla birlikte Selma Soysal, İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nde görev alan ilk kadın matematikçi olup, uzun süre tek kadın olarak çalışmıştır. Daha sonra ise kendi yetiştirdiği başka kadın öğrenciler de bu fakültede görev almışlardır. 

Selma Soysal, Kandilli Kız Lisesi’nden mezun olurken matematik ve fizik alanındaki iki başarılı kız öğrenciden biridir. O dönem liseden sonra Yüksek Mühendis Mektebi’nin sınavını kazanmak öğrenciler için büyük bir başarı sayılmaktadır. Selma Soysal, mühendisliği tercih etmese de bu sınavda başarılı olmak istediğini . 1941 Eylül’ünde babasıyla sınava girmek için İstanbul’a gelen Soysal’a babası “Bak senden başka kız var mı, mühendis olup ne yapacaksın? Öğretmenlik sınavına gir” diyerek nasihat vermiştir. Selma Soysal ise bu nasihatı kardeşinin de okul masrafı olduğunu düşünerek babasını zor durumda bırakmamak için masrafı daha az olan Yüksek Öğretmen Okulu sınavına girmiştir. Yazdığı anılarda Soysal, Yüksek Mühendis Mektebi’nin kızlar için yurdu olmadığını belirtmiştir. 

Selma Soysal matematik alanında pek çok makale yazmıştır. Bununla birlikte bir ders kitabı da bulunmaktadır. 

Kaynaklar 

DEMİR, R. T. D., & KALAYCIOĞULLARI, İ. Y. Cumhuriyet Dönemi'nde Türkiye'de bilim (Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı). 

 http://beril-ciler-arhatir.weebly.com/uploads/3/9/9/5/39957211/2014-iii_matematik_dünyası.pdf 

“Sevgili Hocalarım Cahit Arf-Ratip Berker” , I ̇TU ̈ Vakıf Dergisi, Sayı 26,1998, sf. 86-97.

Mümtaz Soysal'a Armağan, Cem Eroğul, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 2009

Bu yazı Bilim Kadınları projesinin Bilim Kadınları posterleri çalışması için hazırlanmıştır. Bilim Kadınları posterlerindeki QR kodla bu sayfaya eriştiniz.

Bilim Kadınları posterleri

Bilim Kadınları olarak birçok bilim kadının tarihin sayfalarından silindiğini biliyoruz. Amacımız şimdiye kadar bilim kadınlarının çalışmalarına görünürlük kazandırmak ve bu yok edilişe karşı durmak oldu. Bu bağlamda tarihimize damga vurmuş birkaç bilim kadınını Ezgi Çakırcı tarafından tasarlanan posterler ile ofis, sınıf ve okullarımıza getirmek istedik! Şimdilik 5 bilim kadını ile başlayan bu projeye yeni posterler eklemeye devam edeceğiz. Aşağıdaki yüksek çözünürlüklü pdf linklerini indirerek posterleri dilediğiniz boyutta bastırabilirsiniz.

Eğer öğretmenseniz, bu posterleri sınıfınız için istiyorsanız ve kişisel imkanlarınız kısıtlı ise bizimle iletişime geçin: https://forms.gle/fH4QDLXW7AH3dMsv5 Elimizden geldiği kadarı ile öğretmenlere basılmış poster göndermeye çalışacağız.