Türkiye'nin ilk kadın gökbilimcisi Nüzhet Gökdoğan aynı zamanda Türkiye'nin ilk kadın dekanıdır. 14 Ağustos 1910’da İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Nüzhet Gökdoğan, Erenköy Kız Lisesi’nde yatılı olarak okumuştur. 1928 yılında mezun olmuş, sonra burs kazanarak Fransa’ya matematik ve fizik alanında okumak için gitmiştir. Astronomi alanına yönelmek isteyen Nüzhet Gökdoğan önce 1932’de Lyon Üniversitesi’nde matematik lisansını tamamlamıştır. 1933 yılında Paris Üniversitesi’nde fizik öğrenimi de görmüş, Paris Gözlemevi’nde staj yapmıştır. Paris Gözlemevi Nüzhet Gökdoğan’a kalmasını teklif eder. Ancak Gökdoğan yurda döner ve Kandilli’ye çalışmak üzere başvurur. Ancak Kandilli Gözlemevi müdürü Fatin Gökmen Nüzhet Gökdoğan’ı kadın olması sebebiyle reddeder.

Ezgi Çakır'ın Çizgileriyle, Bilim Kadınları'nın Nüzhet Gökdoğan poster çalışması. Yazının altındaki bağlantıdan yüksek çözünürlüklü formatlarına ulaşabilirsiniz.

Nüzhet Gökdoğan, 29 Ekim 1934’de İstanbul Üniversitesi Astronomi Enstitüsü’ne doçent olarak atanır ve burada ilk kadın doçent olur. Nüzhet Gökdoğan, daha sonra Yüksek Mühendis Mektebi ( İstanbul Teknik Üniversitesi)’ne müderris muavini olarak atanmış olup buranın ilk kadın çalışanı olmuştur. Astronomi Enstitüsü’nin kurucusu Ord. Prof. Dr. F. Freundlich’in danışmanlığında doktora tezini hazırlamıştır. Yurtiçinde ve yurt dışında çalışmalarına devam eden Gökdoğan, 1954 yılında Fen Fakültesi Dekanlığına seçilmiştir. Çalışmalarına devame den Nüzhet Gökdoğan, yurt dışından Lyot filtresini almış ve Türkiye’de Güneş gözlemlerinin kapsamının genişletilmesini sağlamıştır. Astronomi çalışmalarını sürdürürken yurt içinde pek çok uluslararası Astronomi kongresi ve etkinliğinin düzenlenmesini sağlamıştır. Bununla birlikte, Gökdoğan, yurt dışındaki gözlemevlerini kapasitelerini bilmekte, yurt içinde de ise yetersiz kaldıklarının farkındadır. 1997’de kurulan Ulusal Gözlemevi’nin kurulması fikrinin gündeme geldiği 1978’deki 2. Astronomi Kongresinde Türkiye’de uluslararsı nitelikli ve büyük bir gözlemevi kurulması gerektiğini vurgulamış ve bu fikri büyük ilgi görmüştür.

Nüzhet Gökdoğan, 1948 yılında Cahit Arf, Mustafa İnan ve Nazım Terzioğlu gibi meslektaşlarıyla Türk Matematik Derneği’ni kurmuştur. 1954 yılında kurulan Türk Astronomi Derneği’nin de kurucuları arasındadır. 1974 yılına kadar Türk Astronomi Derneği başkanlığını yürütmüştür. Bununla birlikte Nüzhet Gökdoğan, diğer alanlarda uzmanlaşan bilim kadınları ve akademisyenler olan Süreyya Ağaoğlu, Sara Akdik, Şevket Fazıla Giz, Remziye Hisar, Nebahat Karaorman, Müfide Küley, Türkan Rado, Pakize Tarzi, ve Beraat Zeki Üngör’le birlikte Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği (TÜKD)’ni kurdu.

Nüzhet Gökdoğan 1993 yılında İstanbul Üniversitesinin kuruluş yıl dönümünde bir konuşma yapar. bu konuşmaada Ali Kuşçu'dan günümüze detaylarıyla Türk Astronomisi'nin gelişimini gözler önüne serer. Adeta bir tarih dersi gibi olan bu konuşmayı ve değerlendirmesini burada inceleyebilirsiniz.

Nüzhet Gökdoğan ayrıca Lise edebiyat ve fen sınıfları için Astronomi ve Spektroskopiye giriş konusunda ders kitapları yazmıştır.

“Rasat yaparken dürbünün önündesiniz, hiç kimse yok, yalnız gökyüzü ve siz. Ezici bir duygu. Bir nokta olduğunuzu hissediyorsunuz. Kainatta bir küçük şeysiniz. Olağanüstü bir duygudur kainatı gözlemek. Çok büyük bir şeydir o.” Nüzhet Gökdoğan

Kaynaklar

Unat, Y. (2017). Bilim tarihinden örneklerle genç bilim insanlarına öneriler. Üstün Zekalılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 4(1), 13-26.

KANDEMİR, G. E. UYGARLIK GÖSTERGESİ OLARAK KADIN ASTRONOM SAYISI., VII. Ulusal Astronomi ve Uzay Bilimleri Öğrenci kongresi 27 Ağustos – 1 Eylül 2012 Malatya

Bu yazı Bilim Kadınları projesinin Bilim Kadınları posterleri çalışması için hazırlanmıştır. Bilim Kadınları posterlerindeki QR kodla bu sayfaya eriştiniz.

Bilim Kadınları posterleri

Bilim Kadınları olarak birçok bilim kadının tarihin sayfalarından silindiğini biliyoruz. Amacımız şimdiye kadar bilim kadınlarının çalışmalarına görünürlük kazandırmak ve bu yok edilişe karşı durmak oldu. Bu bağlamda tarihimize damga vurmuş birkaç bilim kadınını Ezgi Çakırcı tarafından tasarlanan posterler ile ofis, sınıf ve okullarımıza getirmek istedik! Şimdilik 5 bilim kadını ile başlayan bu projeye yeni posterler eklemeye devam edeceğiz. Aşağıdaki yüksek çözünürlüklü pdf linklerini indirerek posterleri dilediğiniz boyutta bastırabilirsiniz.

Eğer öğretmenseniz, bu posterleri sınıfınız için istiyorsanız ve kişisel imkanlarınız kısıtlı ise bizimle iletişime geçin: https://forms.gle/fH4QDLXW7AH3dMsv5 Elimizden geldiği kadarı ile öğretmenlere basılmış poster göndermeye çalışacağız.

 

Daha önce NASA'da çalışan ilk kadın Dilhan Eryurt'un Google Doodle olduğunu biliyor muydunuz?

https://bilimma.com/haberler/dilhan-eryurt-ay-gorevi-google/