Lynn Margulis , yenilikçi fikirleriyle biyolojiye ufuk açıcı kazanımlar sağlamış bir bilim kadını. Çalışmalarıyla endosimbiyotik teoriyi açıklamış, evrim süreçlerinin ve doğanın daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır.
Lynn Margulis : ilk yılları
5 Mart 1938'de Chicago'da doğan Margulis, 18 yaşında Chicago Üniversitesinden mezun oldu. Wisconsin Üniversitesinde zooloji ve genetik üzerine yüksek lisans eğitimini tamamladı. Genetik çalışmalarıyla Berkeley'den doktorasını 1965'te aldı.
Lynn Margulis, oldukça çalışkan ve çalışmalarını verilere dayandıran bir araştırmacıydı. Araştırmaları ve çalışmalarından elde ettiği sonuçları net ve kesin bir şekilde paylaşır, öne sürdüğü fikirleri elindeki verilerle oldukça iyi bir şekilde desteklerdi.
Lynn Margulis ve Endosimbiyotik teori
Yaptığı çalışmalar sonucunda endosimbiyotik teoriyi verilerle destekleyerek bilim camiasına sundu. Ancak verileri olmasına rağmen pek çok kez teorisi sert bir şekilde reddedildi. Verilerle açıklanmış olmasına rağmen genel olarak reddedilme sebebini Margulis, geleneksel Darwinci hakemlerin güçlü olanın hayatta kalmasını benimsemiş olmaları olduğunu belirtir. Ancak defalarca reddettikleri bu teori günümüze biyoloji ders kitaplarının en önemli konusu olmuştur. Bununla birlikte, endosimbiyotik teori, Dünya'da canlılık ve canlılığın evrimini aydınlatmıştır. Çünkü ökaryot hücrelerde bulunan ve kendi kalıtım materyallerine sahip kloroplast ve mitokondri organellerinin evrimini açıklayan bir teoridir. Ancak bu vizyoner teori, bilimde cinsiyet eşitsizliği ile mücadele etmiş, ağırlıklı olarak erkeklerden oluşan Neo-Darwinciler tarafından oldukça zor kabul edilmiştir.
Mitokondriler, ökaryot hücrelerde bulunan enerji sağlayıcı moleküllerdeki enerjinin açığa çıkmasını sağlayan, organizma/hücre için yaşamsal enerjiyi sağlayan organellerdir. Kloroplastlar da, yeşil bitkiler gibi fotosentez yapan canlılar ve hücrelerinde bulunan ışık enerjisini kimyasal enerjiye dönüştüren organellerdir. İlginç bir nokta ise bu her iki organelin, hücre DNA'sından farklı olarak kendilerine ait kalıtım materyalleri, DNA'ları, olmasıdır.
Endosimbiyoz kelime olarak incelendiğinde endo=iç, simbiyotik = ortak yaşam kelimelerinden oluştuğunu görebilirsiniz. Teori de tam olarak bu durumu açıklamaktadır. Endosimbiyotik teori kloroplast ve mitokondrinin ilk olarak ayrı hücreler olduğunu söyler. Oksijen kullanma kapasitesi az olan ya da güneş enerjisinden faydalanamayan başka büyük mikroorganizmaların, kloroplastın atası olan hücreyi ya da mitokondrinin atası olan hücreyi kendi içine alıp sindirmeden beraber bir ortak yaşam sürdürmesiyle başlayan süreç sonunda, bu iki farklı organel, hücrelerin bir parçasına dönüşür. Bu sürece endosimbiyoz denir.
Simbiyoz nedir?
Lynn Margulis, çalışmalarının temelinin simbiyoza dayandığını açıklar. Simbiyoz, symbios, sym=birlikte ve bios=yaşam kelimelerinden oluşur. Yani iki canlının bir arada yaşadığı ilişkiyi belirten bir kelimedir. Bu beraber yaşamda iki canlı birbirine faydalı ya da zararlı olabilir. Endosimbiyotik teoriyi bu yaklaşım üzerine kurmuştur. Daha sonra üzerine çalıştığı Gaia Hipotezi de yine simbiyozu yani birlikte yaşamı temel alan bir çalışmadır.
Lynn Margulis'in eserleri ve ödülleri
Lynn Margulis'in teorisinde öne sürdüklerinin, daha sonra gelişen araştırma teknolojilerinin de desteğiyle doğru olduğu ortaya kondu. Margulis endosimbiyotik teorinin yanı ısra Gaia Hipotezi gibi pek çok konu üzerine çalıştı. Bunun yanı sıra pek çok kitap yayınladı. Origin of Eukaryotic Cells, Symbiosis in Cell Evolution, Five Kingdoms, Mystery Dance: On the Evolution of human Sexuality, What is Life?, Dazzle Gradually: Reflections on Nature in Nature kitaplarından bazılarıdır.
Lynn Margulis 1983'te Ulusal Bilimler Akademisine seçilmiştir. ayrıca Rusya Doğal Bilimler Akademisi üyesi olan 3 Amerikan bilim insanından biridir. William Procter Prize of sigma Xi ödülünü almıştır. 1999'da ise Amerika Ulusal Bilim Madalyası'na layık görülmüştür. 2008' ise Londra Linnean Derneği Darwin-Wallace Madalyası verilmiştir.
22 Kasım 2011'de inme sebebiyle hayata gözlerini kapadı.
Kaynaklar:Discover MagazineCosmos MagazineJennifer MargulisNCBI-Proc Natl Acad Sci U S A.