Köstebek, toprağın altında yaşayan, genelde varlığını tahmin ettiğimiz ama görmediğimiz bir canlıdır. Bir yerde minik toprak tepeleri gördüğümüzde orada köstebek olduğunu düşünürüz. Aslında sadece köstebek değil toprağın altında yaşayan kör fare gibi diğer bazı canlılarda benzer toprak tepelerinden yaparlar. Bu da köstebek ve kör farenin sıklıkla karıştırılmasına sebep olur. Köstebekler toprağın altında açtıkları galerilerde yaşarlar. Genelde gözleri körelmiş olan bu canlılar toprak altında yaşama uyum sağlamışlardır. Dünyada pek çok bölgede yaşarlar. deniz seviyesinden, yüksek rakımlara kadar bulunabilirler. Ancak çöl ekosisteminde yaşayamazlar.
Köstebekler ne yer? Toprağın altında yaşadığı için belki de ilk akla gelen bitki kökleri olacaktır. Ancak köstebekler herbivor değillerdir. Yani bitkilerle beslenmezler. Toprağın altında sıkça bulunan bir başka canlı grubu, böceklerle ve solucanlarla beslenirler. Toprak altındaki böceklerle beslenen köstebekler ve diğer böcekçiller Insectivora takımında yer alır. Insectivora takımında köstebeklerden başka kirpileri ve sivrifareleri de kapsar. Köstebeklerin kimi zaman toprak üstünde de böcek avladıkları görülmüştür.
Eimer organı
Görme duyusu körelmiş olan ve toprak altında yaşayan Köstebekler bir şeyin yenilebilir olup olmadığını burunları ile algılarlar. Burunlarına mikroskopla bakılınca bal peteği benzeri bir desen dikkat çeker. Bu bal peteği görünümü, epidermis hücrelerinden köken alan ve içinde sinir uçları barındıran Eimer organı olarak adlandırılan yapıdan kaynaklanır. Köstebekler Eimer organı barındıran burunlarıyla kolayca avlarını tespit edebilirler. Köstebekler toprağı ön üyeleriyle kazarlar. Bu sebeple tırnakları keskin ve kuvvetlidir. Toprak üstünde ise küçük ve sık olmayan tümsekler oluştururlar.
Türkiye'deki köstebek türleri
Memeli hayvanlar sınıfında Talpidae familyasında köstebekler sınıflandırılmıştır. Köstebeklerin 9 farklı türü bulunmaktadır. Dünya'nın pek çok noktasında yayılış gösteren köstebek türleri, Türkiye'de de yaşam alanına sahiptir. Türkiye'de ilk defa Gaziantep'te 1884 yılında Milne-Edwards tarafından köstebek tanımlanmış ve literatüre geçirilmiştir. Türkiye'de dört tane köstebek türü vardır. Bu türler:
- Talpa caucasica (Kafkas Köstebeği), Doğu Karadeniz bölgesinde bulunur.
- Talpa davidiana (Acem Köstebeği), Toros dağlarının yüksek kesimlerinde bulunur.
- Talpa europaea (Avrupa Köstebeği), Trakya bölgesinde bulunur.
- Talpa levantis (Karadeniz Köstebeği), KAradeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin bazı kesimlerinde bulunur.
İlginç bir köstebek türü: Yıldız Burunlu Köstebek
Talpa cinsindeki köstebekler morfolojik olarak birbirlerine çok benzerler. Bu sebeple kolayca hangi tür olduğunu ayırt etmek mümkün olmayabilir. Ancak diğer cinslerde çok farklı köstebek türleri bulunabilir. Bunlardan en çok dikkat çekeni ise yıldız burunlu köstebek olarak anılan Condylura cristata türüdür.
Yıldız burunlu köstebeğin burnunda 22 tane parmağa benzer tentakül (dokunaç) bulunur. Bu tentaküllü burunu sadece koku algılamak ve solunum için kullanmazlar. Dokunma ve çevreyi algılamak için de kullanırlar.
Köstebeklerin çoğunun burnunda bulunan Eimer organı, yıldız burunlu köstebekte çok daha gelişmiştir. Böylece avlarını çok hızlı bulabilirler. Yıldız burunlu köstebekler Kuzey Amerika'da bulunurlar.
Köstebek - Körfare farkı
- Köstebekler böcekçildir, böcekler ve omurgasızlarla beslenir. - Körfareler bitkilerle beslenir.
- Köstebekler toprağı ön üyeleriyle kazar. - Körfareler ön dişleriyle kazarlar.
- Köstebeklerin toprak üstü tümsekleri daha küçüktür. - Köfarelerin toprak üstü tümsekleri büyükçe ve daha sık olur.
Kaynaklar:
Marasco, Paul Douglas. The Stucture and Function of Eimer's Organ in the Mole. Diss. 2006.