James Webb Uzay Teleskobu 21 Aralık 2021 yılında yörüngeye gönderilen, 6,5 metre çapında ve 25,4 metre kare alanlı aynası olan, kızılötesi ışınlarla çalışan şimdiye kadar uzayda en derinlikli gözlemleri yapmamızı sağlayan evreni araştırma misyonu olan uzay teleskobudur. Uzaydaki hedeflerinden yakaladığı ilk görüntülerinin 12 Temmuz 2022 tarihinde Türkiye saatiyle 17:30 da paylaşılması beklenen James Webb Uzay Teleskobu'u hem bilim dünyasında hem de astronomiyle ilgilenenlerde büyük heyecan yarattı.Dünya çapında binlerce astronomun çalışması için evrenden veri sağlayacak olan Webb uzay teleskobu bu 10 yılın ana gözlem teleskobu olması bekleniyor.
James Webb Uzay Teleskobu nedir? Uzay Teleskobunun farkı nedir?
James Webb Uzay Teleskobu, diğer adıyla Yeni Nesil Uzay Teleskobu (Next Generation Space Telescope, NGST), bir çok inovatif teknolojiyi barındıran 18 segmenten oluşan ana aynaya sahip kızılötesi uzay teleskobudur. Pek çok kurumun bir arada çalışmasıyla ortaya çıkmıştır. NASA, Avrupa Uzaj Ajansı (ESA) ve Kanada Uzay Ajansı'nın ortak çalışmalarıyla hayata geçirilmiştir. NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi gelişim sürecinin yönetim merkezi olmuştur. Northrop Grumman endüstriyel partnerdir. Webb teleskobu uzaya fırlatıldıktana sonra kontrolü ise Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü'nde olacak.18 ayrı segmentten oluşan ana ayna fırlatmadan sonra açılarak dizilecek şekilde tasarlanan James Webb uzay teleskobunda aynalar ultra hafif Berilyumdan yapıldı. Bunun ötesinde Webb teleskobunda en önemli özellik ise 5 katmandan oluşan ve tenis sahası büyüklüğünde olan Güneş kalkanları bulunması. Bu kalkanlar teleskobu Güneş ve diğer ısı kaynaklarının yaydığı ısıdan koruyacak. Teleskopta kameralar, spektrometreler, dedektörler bulunuyor. Tüm bu gözlem ve kayıt araçları evrende oldukça uzak noktalardaki sinyalleri algılayabilecek şekilde tasarlandı. NIRSpec isimli gözlem aygıtı programlanabilir mikro deklanşöre sahip. Böylece 100'e kadar olan objeleri simültane olarak gözlemleyebilecek. Bunun yanı sıra MIRI isimli orta kızılötesi ışın dedektöründe arsenik katkılı silikon (Si:As) kullanıldı. Bu da dedektörün oldukça düşük sıcaklıkta çalışabilmesine neden oluyor. Düşük sıcaklığı sağlayabilmek için de cryocooler isimli soğutucu geliştirildi. MIRI 7 Kelvin (-266.15 Santigrat) derecede çalışabiliyor. MIRI 5 to 28 mikron dalga boyunu yakalayabiliyor.Uzay Teleskopları genel olarak kızılötesi dalgaları algılayarak çalışırlar. Uzayda gözlemlenen cisimden gelen bu kızılötesi dalgalar analiz edilerek hangi maddelerden oluştuğu ortaya çıkarılır. Ancak teleskobun yüzey sıcaklığı, uzaydan gelen kızılötesi dalgaların algılanmasında soruna neden olur. Ancak sorun sadece sıcaklık değildir. Dünya atmosferinde bulunan metan, karbondioksit gibi gazlarda kızılötesi ışıma yapar bu da uzaydan gelen kızılötesi ışınların algılanmasını güçleştirir. Bu sorunun önüne geçmek için uzayda gözlem yapacak teleskoplar geliştirilmiştir. Bu teleskoplara uzay teleskobu denir. Hubble 'da bir uzay teleskobu olarak uzaya gönderilmiştir ve Dünya'nın 550 km dışına yerleştirilmiştir. James Webb Uzay Teleskobu ise Dünya'nın 1 buçuk milyon km ötesine yerleştirilmiştir. Ay'ın Dünya'dan 400 bin km uzakta olduğu düşünüldüğünde, Webb Teleskobu'nun, Ay'ın neredeyse 3 katından daha uzak mesafede olduğu anlaşılır.James Webb Teleskobu Güneş sisteminde Lagrange (Dünya-Güneş L2) denen bir noktaya yerleştirilmiştir. Bu noktada Dünya ve Güneş etrafında dönme hızı yakın olduğu için neredeyse sabit bir yörüngeye sahip olmuştur. Bu sayede de sadece bir yüzeyinde güneş kalkanı kullanarak güneşten gelen ışınların etkisini azaltabilmiştir.https://youtu.be/Gs1pTsMhhDw
James Webb Uzay Teleskobu neden önemli ve ne göreceğiz?
Webb Uzay Teleskobunun önümüzdeki 10 yılın ana gözlem aygıtı olması bekleniyor. Evrendeki gezegen ve diğer kütlelerin tayf ölçümlerini yaparak, kütlelerini belirlemek gibi misyonları olacak Webb Teleskobu'nun. James Webb Uzay Teleskobu sahip olduğu dedektörler ve aygıtlarla oldukça geniş ve derin bir alanda gözlem gerçekleştirebiliyor. Bu sayede evrenin oluşumuna ışık tutabilecek gözlemler yapılmasını sağlaması bekleniyor. Özellikle Big Bang sonrası parıltının ve evrende yaşanan gelişmelerin sinyallerinin yakalanması hedefleniyor.Evrenin ve galaksilerin oluşumunun gözlemlenebileceği bu araştırmalarla dünya benzeri yaşanabilir gezegenlerin oluşup oluşmadığını da takip etmek için yine James Webb Uzay Teleskobu kullanılacak.
Neden James Webb Uzay Teleskobu deniyor?
Webb Uzay Teleskobu alsında ilk başta Yeni Nenis Uzay Teleskobu olarak isimlendirilmişti. 2002 yılında Apollo programında sorumlu olan NASA yöneticisi James E. Webb'i anmak üzere uzay teleskobuna James Webb Uzay Teleskobu ismi verildi.Kaynaklar:https://www.jwst.nasa.gov/