İlk köpeklerin evrimi ve insanlarla ilişkilerine dair yeni bulgular elde edildi. Köpeklerin, 15 bin yıldan daha önce kurtlardan evrimleştiği düşünülüyor. Bilim insanları köpeklerin ne zaman ve nerede evcilleştiğini hala tartışıyor ancak çoğunun üzerinde hemfikir olduğu bir şey var; ilk köpekler insanlar tarafından çalıştırılan hayvanlardı. Yani ilk köpekler insanlarla işbölümü yapmak zorunda bırakılıyordu.
Bilim insanları, köpeklerde "ağır yük taşımanın" neden olduğunu düşündüğü spondiloz deformans olarak bilinen bir kemik büyümesini, hayvanların bize yardım ettiği fikrini vurgulamak için yıllardır ileri sürüyordu. Spondiloz deformans, omurlar arasındaki boşluklarda fazladan kemik oluşması, eklem yüzeylerinde dejeneratif değişimlerin oluşumu ve omur eklemlerinin kaynaşmasıyla baş gösteren belirgin bir omurga rahatsızlığıdır.
Ancak yeni bir çalışma bu tezi çürütüyor. Kanada’daki Alberta Üniversitesi’nde yüksek lisans öğrencisi olan Katherine Latham, ağır kaldırma işleminin köpeklerde spondiloz deformansla kesin olarak ilişkilendirilemediğini buldu.
Foto sahibi; K. Latham
Science Dergisi'nden David Grimm, Katherine Latham ile bir röportaj yaparak çalışmanın ayrıntılarını yazdı. Grimm, Latham'a çalışmanın nasıl yapıldığından, bulguları nasıl gözlemlediğine kadar birkaç soru sordu.
Grimm: Bu omurga rahatsızlığı nasıl görünüyor?
Latham: Spondiloz deformansı olan bir köpeğin omurgasına bakarsanız, küçük kemiklerden büyük kepçe şeklindeki büyümelere kadar bu kemik büyümesini omurlarda görebilirsiniz. Bazı durumlarda, omurları ayıran eklemlerin üzerinde büyür. Spondiloz deformans 30 yaşın üzerindeki memelilerde çok yaygındır. Ancak çoğu insan, büyümeler aşırı derecede olmadıkça semptomlar göstermez.
Grimm: Eski köpeklerde neden yük çekme bu duruma sebep oluyor?
Latham: Uzun yıllardır bilim insanlarının düşüncesi, yükleri çekme veya taşıma stresinin, sığırlar gibi diğer hayvanlarda olduğu gibi köpeklerde hastalığa sebep olabileceği yönündeydi. En azından 1970'lerden bu yana birçok arkeolog, durumu eski köpeklerde ağır yükler çektiğinin belirleyici bir işareti olarak kabul etti. Ancak ampirik bir kanıt yoktu.
Köpekler ne kadar yaşlanırsa spondiloz deformansı o kadar artar
Grimm: Nasıl test ettiniz?
Latham: 4-5 ay ABD ve Avrupa'daki kurt ve köpek kalıntılarını barındıran müzelere ve üniversitelere seyahat ederek geçirdim. Büyük çoğunluğu evcil hayvan olan ve insanlar tarafından çalıştırılmayan 136 köpeğin kemiklerini inceledim. Ayrıca 19 kızak köpeği ve 241 modern kurtu da inceledim; çoğu vahşi kurtlardı ama sadece birkaçı hayvanat bahçelerinde yaşıyordu.
Spondiloz deformansının, kızak çekip çekmediğine bakılmaksızın köpeklerde çok yaygın olduğu sonucuna vardım. Kurtlarda da yaygın olduğu anlaşıldı. En büyük korelasyonun yaşla ilgisi var; 3 ile 5 yaş arasındaki köpeklerin yarısında bu hastalığın olduğunu tespit ettim. Bu, köpek ne kadar yaşlıysa spondiloz deformansı o kadar artıyor demek. Köpekler 9 yaşına gelince, hemen hemen hepsinde baş gösteriyor. Spondiloz deformansının, yük çeken köpeklerin bir göstergesi olarak kullanılması gerektiğine dair ise bir kanıt bulamadım. İnsanlarda olduğu gibi normal yaşlanmanın bir sonucu olarak ortaya çıktığını gözlemledim.
Grimm: Peki, ilk köpeklerdeki durumun varlığı bize ne söyleyebilir?
Latham: Spondiloz deformansı olan eski köpekler muhtemelen daha yaşlı olan köpeklerdi ve bu yaşa erişebilmeleri için insanların onlarla ilgilenmiş olması gerekir. İnsanlar muhtemelen köpeklere yiyecek veriyor, barınaklarını ve ısınmak için ateşlerini paylaşıyorlardı. Ayrıca bu köpekler insanların avlanmasına yardım ederken yaralandıysa, insanlar muhtemelen yaralarını da tedavi etti. Çünkü yabani kurtlar avlanırken yaralanır ve bu sebepten ötürü genellikle 5 yaşına kadar yaşamaz. Esaret altında yaşayan kurtların (köpeklerin), vahşi kurtlardan ziyade -muhtemelen daha fazla yaşadıkları için- spondiloz deformanlara yakalanma ihtimalinin çok daha yüksek olduğunu keşfettik.
Bütün bunlar insanların eski köpekleri diğer hayvanlardan farklı olarak gördüklerini gösteriyor. İnsanlar, köpekleri avcılıkta yardımcı olarak görmüş ya da arkadaşlık kurmak gibi daha derin duygular beslemiş olabilir.
Kaynaklar;