Gezegenler, uzayda yıldızların çevresinde kendilerine özgü yörüngelerde hareket eden belirli bir kütleye sahip gök cisimleridir. Güneş Sistemi'nde 8 gezegen bulunur ve gezegenler sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Plüton ise bir cüce gezegendir. Güneş Sistemi'ndeki gezegenler, Güneş'in etrafında dönerler ve kendi etraflarında da dönme hareketi gerçekleştirirler. Gezegenler genellikle yuvarlak veya hafifçe basık küresel şekilleri olan gök cisimleridir.Uluslararası Astronomi Birliği (IAU)'nın 2005't aldığı karara göre bilimsel gezegen tanımı şudur: "Bir gezegen, Güneş etrafında yörünge çizen bir gök cismini, kendi yerçekimini aşarak katı cisim kuvvetlerini dengelemek için yeterli kütleye sahip olmalıdır, böylece hidrostatik denge (neredeyse yuvarlak) bir şekil alır. Ve yörüngesinin etrafındaki komşularını uzaklaştırmış olmalıdır."Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) Güneş yörüngesindeki gezegenler gibi olmayan diğer cisimlerin isimlerini şöyle tanımlamıştır:Bir "cüce gezegen", Güneş etrafında yörünge çizen bir gezegeni, kendi yerçekimini aşarak katı cisim kuvvetlerini dengelemek için yeterli kütleye sahip olmalıdır, böylece hidrostatik denge (neredeyse yuvarlak) bir şekil alır, yörüngesinin etrafındaki komşularını uzaklaştırmamış olmalıdır ve bir uydu olmamalıdır." "Diğer tüm nesneler, uydular hariç, Güneş etrafında dolanan "Küçük Güneş Sistemi Cisimleri" olarak anılacaktır."

Güneş Sisteminde Bulunan Gezegenler

Gezegenler iç ve dış olmak üzere iki ana kategoride sınıflandırılırlar. İç gezegenler, Merkür, Venüs, Dünya ve Mars'tır. Güneş'e daha yakın olan ve genellikle kayalık yüzeylere sahip olan gezegenlerdir. Dış gezegenler ise Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Dış gezegenler daha büyük kütlelere sahip gaz devleri veya buz devleri olarak adlandırılan gezegenlerdir.Gezegenler, yıldızların etrafında dönerken çeşitli özelliklere sahip olabilirler, bu özellikler Güneş Sistemi dışındaki diğer yıldız sistemlerinde de gözlemlenebilir. Gezegenlerin anlaşılması, astronomi ve uzay bilimlerinin temel alanlarından biridir ve evrenin oluşumu ve gelişimi hakkında daha derin anlayış sağlar.

Tek Tek Gezegenler ve Özellikleri

Merkür

Merkür, Güneş Sistemi'nin en küçük gezegenidir ve Güneş'e en yakın olanıdır. Yüzeyinden bakıldığı zaman Güneş Dünya'dan görüldüğünden üç kat daha büyük görünür ve güneş ışığı Dünya'ya kıyasla yaklaşık yedi kat daha parlaktır. Merkür'ün yüzey sıcaklıkları çok yüksek ve çok düşük olur. Güneş'e çok yakın olduğu için gündüz sıcaklıkları 430°C 'ye kadar yüksek olabilirken, gece atmosferi olmadığı için sıcaklıklar -180°C 'ye kadar düşebilir. Merkür, Güneş Sistemi'ndeki en hızlı dönen gezegendir ve Güneş etrafında 88 Dünya gününde bir tur atmaktadır.

  • Merkür'ün adı antik Roma tanrılarının en hızlısından almıştır.
  • Ay'dan sadece biraz daha büyüktür.
  • Merkür'ün uydusu yoktur.
  • Merkür'ün halkası yoktur.
  • 4.5 milyar yıl önce, gaz ve tozun yerçekimi etkisiyle bir araya gelmesi sonucu oluşmuştur.
  • İç yapısı, merkezi çekirdek, kayalık manto ve katı kabuk içeren diğer yeryüzü gezegenleri gibi temel bileşenlerden oluşur.

Yüzey, Ay'ın yüzeyine benzemektedir ve birçok krateriyle doludur. Büyük havzalar asteroit çarpışmalarının sonucunda oluşmuştur. Merkür'ün yüzeyi çoğunlukla gri-kahverengi görünürken, çarpma izlerinin parlaklığı zamanla koyulaşmaktadır.Merkür'ün atmosferi yoktur, ancak ince bir eksosferi vardır. Manyetosferi, yüzeyde Dünya'nın %1'i kadar güce sahiptir ve bazen yoğun manyetik tayfunlar oluşturabilir. Güneş rüzgarının manyetik alanı ile etkileşime girerek sıcak plazmayı yüzeye yönlendirebilir.Tarihsel olarak, 1631'de Thomas Harriott ve Galileo Galilei ilke kez teleskopla Merkür'ün gözlemledi. Mariner 10 ve MESSENGER gibi uzay araçları sayesinde daha fazla bilgi edinildi. Bilimsel keşifler devam ederken, Merkür'ün sıcak ve ekstrem koşulları, yaşam için uygun bir yer olmadığını göstermektedir.

Venüs

Venüs Güneş Sistemi'nin ikinci gezegeni ve Dünya'nın en yakın komşu gezegenidir. Yapısı ve boyutu Dünya'ya benzer ve bu nedenle genellikle "Dünya'nın ikizi" olarak adlandırılır. Ancak, aralarında farklar bulunmaktadır.Venüs'ün kalın atmosferi, sıkı bir sera etkisi yaratarak ısının kaçmasını engeller ve bu nedenle Güneş Sistemi'ndeki en sıcak gezegen haline gelir. Bulutlarla kaplı bir gezegendir. Ancak yakından bakıldığında yüzeyi kurşunu eritecek kadar sıcaktır. Atmosferi çok kalın olduğu için yüzeyden bakılınca Güneş sadece bir ışık lekesi gibi görünür.Venüs'ün oluşumu, Dünya ile benzer bir şekilde başlamış olabilir. Ancak milyarlarca yıl önce yüzey suyu buharlaştı ve Venüs'ü en sıcak gezegen haline getirdi. Şu anda yüzeyinde volkanik kayalar vardır. Bu nedenle Venüs'te yaşamın varlığına dair neredeyse kesin bir "hayır" yanıtı verilebilir.Venüs'ün boyutu, Dünya'ya neredeyse eşittir ve yüzeyi volkanlarla dolu vadiler ve yüksek dağlarla kaplıdır. Diğer kaya gezegenlerine kıyasla çok az krater bulunur, bu da genç bir yüzeyi olduğunu işaret eder.

  • Venüs'ün halkaları yoktur.
  • Venüs'ün doğrudan gözlemlenebilen veya keşfedilen doğal uyduları bulunmamaktadır.
  • Venüs, Güneş Sistemi'nin ikinci gezegeni ve Dünya'nın en yakın komşu gezegenidir.
  • Venüs'ün yapısı ve boyutu Dünya'ya benzer, bu nedenle "Dünya'nın ikizi" olarak adlandırılır.
  • Venüs'ün kalın atmosferi, sıkı bir sera etkisi oluşturarak yüzeyde yüksek sıcaklıklara neden olur.
  • Venüs'ün yüzeyi volkanlarla kaplıdır ve vadiler ile yüksek dağlarla çeşitlenir.
  • Venüs'ün yüzey koşulları, yaşamın varlığına dair kesin kanıtların olmadığı bir ortamı yaratır.

Atmosferi büyük ölçüde karbondioksit içerir ve sülfürik asit bulutlarına sahiptir. Yüzeye yaklaştıkça sıcaklık ve basınç artar, ancak daha yüksek bölgelere çıktıkça bu etkiler azalır.Venüs'ün kendi manyetik alanı yoktur, ancak Güneş rüzgarıyla etkileşen indüklenmiş bir manyetik alana sahiptir. Bu manyetik alan, gezegenin atmosferiyle Güneş'in manyetik alanının etkileşimi sonucu oluşur.

Dünya

Dünya gezegeni Güneş Sistemi'nde yaşamın var olduğu tek gezegendir ve yüzeyinde sıvı su bulunan tek gezegendir. Üçüncü sırada bulunan Dünya, Güneş'e en yakın dördüncü gezegen olan kaya ve metal içeren gezegenlerden oluşan grupta yer alır.Dünya dışındaki tüm gezegenlerin İngilizce ismi Yunan ve Roma tanrılarından gelir. Ancak İngilizce "Earth" adı Almanca kökenli olup sadece "yer" anlamına gelir. Dünya Eski Türkçe'de ajun, cihan, yer, yertünçü olarak adlandırılmıştır.Dünya, gezegenler arasında yaşamın varlığı için son derece elverişli bir sıcaklığa ve kimyasal bileşime sahip tek gezegen olarak bilinir. Özellikle sıvı suyun yüzeyde var olması, yaşamın başlaması için uygun bir ortam sağlar. Dünya'nın geniş okyanusları, yaklaşık 3.8 milyar yıl önce yaşamın başlaması için uygun bir yer sağlamıştır.Dünya'nın yüzeyi, volkanlar, dağlar ve vadiler ile şekillidir. Dünya'nın yüzeyi sürekli hareket halinde olan büyük levhalara bölünmüştür. Bu levhaların etkileşimi depremlere ve dağ oluşumlarına neden olur. Dünya'nın atmosferi, gezegenin yüzeyini uzun vadeli iklim etkilerinden ve kısa vadeli hava durumundan korur. Atmosfer aynı zamanda güneşten gelen zararlı radyasyonun bir kısmını emer. Manyetik alanı, hızlı dönmesi ve içerdiği erimiş demir-nikel çekirdeği sayesinde oluşur. Manyetik alan güneş rüzgarının etkisiyle uzaya damla şeklinde yayılır. Manyetik alan pusulanın Kuzey Kutbu'na işaret etmesine neden olur. Ancak manyetik alanın polaritesi zaman içinde değişebilir.

  • Dünya'nın halkaları yoktur; yani halkaları bulunmamaktadır.
  • Dünya'nın bir doğal uydusu vardır ve bu uydusu Ay olarak adlandırılır.
  • Dünya, şu ana kadar yaşam barındıran tek gezegenidir.
  • Dünya'nın zengin atmosferi ve yüzeyindeki sıvı su, yaşamın varlığı için önemli koşulları sağlar.
  • Dünya'nın yüzeyi okyanuslar, kıtalar, dağlar, vadiler ve çöller gibi farklı özelliklerle çeşitlenir.
  • Dünya'da çeşitli iklim bölgeleri bulunur ve iklim değişikliği, bu bölgelerdeki hava koşullarını etkiler.
  • Dünya'da milyonlarca yıl boyunca çeşitli türler yaşamış ve evrimleşmiştir, bu nedenle çeşitli ekosistemlere ev sahipliği yapar.

Dünya'nın etrafındaki yörünge süresi 365.25 gündür ve bu ekstra çeyrek gün, her dört yılda bir artık bir günün (artık gün) eklenmesiyle telafi edilir. Dünya'nın ekseni, yörüngesine göre 23.4 derece eğiktir ve bu eğiklik mevsim döngüsünü oluşturur.Dünya'nın tek bir uydusu vardır ve Ay olarak adlandırılır. Ay, Dünya'nın iklimini istikrarlı kılar ve gece gökyüzünün en parlak nesnesidir. Ay'ın varlığı Dünya'nın yaşamı destekleyici bir yer olmasına yardımcı olmuştur.Dünya'nın büyüklüğü, yaklaşık 6,371 kilometre yarıçap ile Güneş Sistemi'ndeki en büyük beşinci gezegendir. Atmosferi yüzeyi korurken iklimi ve hava durumunu etkiler. Manyetik alanı, gezegenin iç yapısının bir sonucu olarak güneş rüzgarını yakalar ve aurora (kuzey ve güney ışıkları) oluşturur.

Mars

Mars ince bir atmosfere sahip tozlu, soğuk ve çorak bir gezegendir. Milyarlarca yıl önce daha ıslak, sıcak ve kalın bir atmosfere sahip olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır. Güneş'ten dördüncü gezegen olan Mars, Dünya'nın iki en yakın gezegen komşusundan biridir (diğeri Venüs). Gece gökyüzünde en kolay görülen gezegenlerden biridir. Parlak kırmızı bir nokta gibi görünür.Mars, eski Romalılar tarafından savaş tanrılarına atıfta bulunan kırmızımsı rengi nedeniyle adlandırıldı. Gezegenler arasında en kırmızı renkli olandır. Diğer medeniyetler de bu özelliğe gönderme yaparak adlandırdılar - örneğin Mısırlılar ona "Her Desher" yani "kırmızı olan" adını verdiler. Günümüzde hala yüzeydeki demir mineralleri oksitlenir ve yüzey kırmızı görünür, bu nedenle sıkça "Kızıl Gezegen" olarak adlandırılır.Bilim insanları, Mars'ta şu anda yaşayan canlı organizmaları beklemiyor. Mars'ın geçmişte daha sıcak ve suyla kaplı olduğu dönemlerde var olmuş yaşam belirtilerininin olabileceğini öngörüyor ve bunları arıyorlar.2,106 mil (3,390 kilometre) yarıçapıyla Mars, Dünya'nın yaklaşık yarısı kadardır. Mars Güneşe ortalama 228 milyon kilometre yani 1.5 astronomik birim (AU) uzaklıktadır. 1 astronomik birim Güneş ile Dünya arasındaki mesafeyi ifade eder. Bu mesafeden Güneş'ten Mars'a ışığın gitmesi 13 dakika sürer.Mars, Güneş etrafında dönerken her 24.6 saatte bir dönüş tamamlar, bu Dünya'daki bir gün (23.9 saat) ile çok benzerdir. Mars günleri "solar gün" anlamına gelen "sols" olarak adlandırılır. Bir Mars yılı669.6 sol'dur, bu da 687 Dünya gününe eşittir.Mars'ın Phobos ve Deimos adında iki küçük patates şeklinde uydusu vardır. Phobos gezegene doğru yavaşça ilerlerken yaklaşık 50 milyon yıl içinde çarpacak veya parçalanacaktır. Deimos ise Phobos'un yarısı kadar büyük olup daha uzaktan döner.Kızıl gezegenin yüzeyi kahverengi, altın ve kum rengi gibi renkler gösterir. Mars'ın kırmızı görünmesinin nedeni, yüzeydeki demirin paslanmasıdır. Mars'ın yüzey alanı, Dünya'nın kara yüzeyine neredeyse eşittir. Mars'ın ince atmosferi karbondioksit, azot ve argon gazlarından oluşur. Mars'ın atmosferi Dünya'ya göre puslu ve kırmızı görünür.

  • Mars, ince bir atmosfere sahip, soğuk ve çorak bir gezegendir.
  • Mars'ın halkaları yoktur.
  • Mars'ın iki küçük uydusu vardır: Phobos ve Deimos.
  • Phobos, gezegene doğru yavaşça hareket ederek gelecekte çarpabilir veya parçalanabilir.
  • Deimos, Phobos'un yarısı kadar büyük olup daha uzaktan döner.
  • Mars, sıkça "Kızıl Gezegen" olarak adlandırılır.
  • Mars'ta ince bir atmosfer bulunur ve sıcaklık geniş aralıklarda değişebilir.

Mars'taki sıcaklık, 20 °C ile -153 °C arasında değişebilir. Rüzgarlar zaman zaman gezegenin büyük bir bölümünü toz fırtınalarıyla kaplayacak kadar güçlü olabilir. Mars'ın küresel bir manyetik alanı yoktur, ancak geçmişte güney yarımkürenin kabuğu yüksek miktarda manyetize olmuştur.NASA'nın Perseverance gibi robot araçları Mars yüzeyini keşfetmektedir ve zaman zaman canlı bağlantı ile görüntü sağalamaktadır.

Jüpiter

Jüpiter Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenidir ve diğer gezegenlerin toplamından iki kat daha fazla kütleye sahiptir. Büyük Kırmızı Leke olarak adlandırılan dev fırtına, Dünya'dan daha büyük olan yüzyıllar boyu süren bir fırtınadır. Jüpiter'in çizgileri ve kıvrımları aslında hidrojen ve helyum atmosferinde yüzen amonyak ve su bulutlarıdır.Jüpiter onlarca uydu ile çevrilidir. Jüpiter'in birkaç halkası bulunsa da, Saturn'un ünlü halkalarının aksine, Jüpiter'in halkaları çok soluktur ve tozdan oluşur.Jüpiter, en büyük gezegen olması nedeniyle antik Roma tanrılarının kralı olan Jupiter'den adını alır.Jüpiter'in çevresi, yaşamın gelişmesi için uygun değildir. Gezegenin sıcaklıkları, basınçları ve malzemeleri muhtemelen organizmaların uyum sağlaması için çok aşırı ve değişkindir. Boyut ve Mesafe açısından, Jüpiter Dünya'nın 11 kat genişliğindedir. Güneş'ten ortalama 778 milyon kilometre uzaklıkta olan Jüpiter, Güneş'e ortalama 5.2 astronomik birim uzaklıktadır.

  • Güneş Sistemi'nin en büyük gezegenidir ve diğer gezegenlerin toplamından iki kat daha fazla kütleye sahiptir.
  • Büyük Kırmızı Leke olarak bilinen devasa fırtına, Dünya'dan daha büyük olan yüzyıllar boyu süren bir olgudur.
  • Jüpiter'in çizgileri ve kıvrımları aslında soğuk amonyak ve su bulutlarıdır.
  • Jüpiter, onlarca uydusu vardır. Dört büyük uydurus Io, Europa, Ganymede ve Callisto'dur.
  • birkaç halka sistemi ile çevrilidir.
  • Jüpiter'in halkaları, Saturn'unkiler gibi belirgin değil, çok soluk ve tozdan oluşur.

Yörünge ve Dönüş açısından, Jüpiter'in Güneş etrafındaki bir tam dönüşü (bir yıl) yaklaşık 12 Dünya yılı sürer. Jüpiter'in kendi etrafında dönüşü oldukça hızlıdır, yaklaşık 10 saat sürer.Jüpiter'in dört büyük uydusu (Io, Europa, Ganymede ve Callisto) Galileo Galilei tarafından 1610 yılında keşfedilmiştir. Bu dört uydu Galilean uyduları olarak bilinir ve Güneş Sistemi'nin en ilgi çekici yapılarındandır.1979 yılında NASA'nın Voyager 1 uzay aracı tarafından keşfedilen Jüpiter'in halkaları, küçük, karanlık parçacıklardan oluşur. Bu halkalar, Jüpiter'in iç uydularının gezegenin etrafındaki tozla oluştuğu düşünülüyor.Jüpiter, büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşan bir bileşime sahiptir. Atmosferin derinliklerine doğru basınç ve sıcaklık artar, hidrojen gazı sıvılaşır. Jüpiter'in Güneş sistemindeki en büyük hidrojen okyanusuna sahip olmasına neden olur.Jüpiter'in manyetosferi, gezegenin güçlü manyetik alanının etkilediği bölgedir. Bu manyetosfer, gezegeni çevreler ve yük taşıyan parçacıkları yakalar. Jüpiter'in manyetik alanı Dünya'nınkinden çok daha güçlüdür.NASA'nın Juno uzay aracıyla detaylı olarak görüntülenmiş ve yeni bilgiler ortaya çıkarılmıştır.

Satürn

Satürn, halkalarıyla süslü ve göz kamaştırıcı bir gezegeendir. Güneş Sistemi'ndeki diğer dev gezegenler de halkalara sahip olsa da, hiçbiri Satürn'ünkiler kadar etkileyici ve büyüleyici değildir.Satürn, Güneş Sistemi'nde altıncı sırada yer alır ve ikinci en büyük gezegendir. Genellikle hidrojen ve helyumdan oluşan dev bir gaz küresidir. Ancak Satürn'ün halkaları diğer gezegenlerdeki halkalara göre farklıdır; benzersiz ve inanılmaz karmaşıktır. Aynı zamanda Satürn birçok uydu ile çevrilidir.Satürn'ün uyduları arasında, Enceladus'tan fışkıran su jetleri ve sisli Titan'daki metan gölleri gibi ilgi çekici keşifler bulunmaktadır. Bu nedenle Satürn sistemi, bilimsel keşifler için sınırsız bir potansiyele sahiptir ve hala pek çok gizem taşımaktadır.Adını Roma mitolojisinde tarım ve zenginlik tanrısı olarak bilinen Saturnus'tan alır. Antik çağlardan beri insanlar tarafından gözlemlenen bir gezegen olarak bilinir.Satürn'ün atmosferi, yaşamın gelişmesi için uygun koşullar sunmamaktadır. Gezegenin sıcaklıkları, basınçları ve bileşenleri, organizmaların hayatta kalma ve adapte olma yeteneklerine uygun değildir. Ancak bu, Satürn'ün uyduları için aynı şekilde geçerli değildir. Örneğin Enceladus ve Titan gibi uydular, içerisindeki okyanuslar nedeniyle yaşam barındırma potansiyeline sahip olabilir.

  • Satürn halkaları göz kamaştırıcı ve karmaşık buz halkalarıyla ünlüdür.
  • 82 adet bilinen uydusu bulunur, Enceladus ve Titan gibi ilginç özelliklere sahip uyduları vardır.
  • Altıncı sırada yer alan ve Güneş Sistemi'ndeki en büyük ikinci gezegendir.
  • Genellikle hidrojen ve helyumdan oluşan dev bir gaz küresidir.
  • Astronom William Herschel tarafından 1781 yılında keşfedilmiş ve antik çağlardan beri bilinen Roma tarım ve zenginlik tanrısının adını taşır.
  • Diğer gezegenlerde de halkalar bulunsa da, Saturn'unkiler kadar görkemli ve karmaşıktır.
  • Kendisi yaşam için uygun değilken, Enceladus ve Titan gibi bazı uydularının iç okyanusları nedeniyle yaşam barındırma potansiyeline sahip olabilir.

Satürn'ün çapı 58,232 kilometre olup, Dünya'nın çapının 9 katıdır. Güneş'e ortalama 1.4 milyar kilometre uzaklıkta olan Satürn, Güneş'ten 9.5 astronomik birim (AB) uzaklıktadır. Güneş ışığının Satürn'e ulaşması yaklaşık 80 dakika sürer.Satürn'ün kendi etrafında dönme hızı oldukça yüksektir. 10.7 saatte bir tam dönüş yapar ve Güneş etrafındaki bir turunu (Satürn yılı) yaklaşık 29.4 Dünya yılında tamamlar. Eğikliği 26.73 derecedir, bu da Dünya'nın 23.5 derecelik eğikliği ile benzerdir. Bu nedenle, Satürn de mevsimler yaşar.Satürn'ün toplam 83 uydusu vardır ve bu uydulardan Enceladus ve Titan gibi bazıları, içerisindeki okyanuslar sayesinde yaşam barındırma potansiyeline sahip olabilirler.

Uranüs

Uranüs Güneş Sistemi'ndeki yedinci gezegen olarak öne çıkar ve dönme ekseni neredeyse 90 derece eğik bir açıyla yörüngesine göre döner. Bu eşsiz eğim Uranüs'ün yan yatmış gibi dönmesine neden olur.Uranüs, yarıçapı bakımından üçüncü sırada yer alır. Ancak oldukça soğuk ve rüzgarlı bir gezegendir. Bu buz devi 13 hafif halka ve 27 küçük uydu ile çevrilidir. Bu benzersiz eğim nedeniyle Uranüs yan dönmekteymiş gibi görünerek Güneş etrafında yuvarlanan bir top gibi yörünge yapar.Teleskop yardımıyla bulunan ilk gezegen olan Uranüs, 1781 yılında astronom William Herschel tarafından keşfedildi. Başlangıçta kuyruklu yıldız veya yıldız olduğu düşünüldü, ancak astronom Johann Elert Bode'un gözlemleri sayesinde yeni bir gezegen olarak kabul edildi.Uranüs, adını keşfeden William Herschel'in önerisiyle, Yunan gökyüzü tanrısı Uranüs'ten almıştır. Ancak başlangıçta Kral George III'ün adını taşıması için "Georgium Sidus" adını kullanmayı denemişti.Uranüs'ün yaşam için uygun bir ortamı yoktur. Atmosferindeki sıcaklıklar, basınçlar ve maddeler organizmaların adapte olması için muhtemelen aşırı ve değişken niteliktedir.

  • İki halka sistemi bulunur, iç sistemde koyu gri ve dış sistemde kızılmsı ve mavi renkli halkalar yer alır.
  • 27 tanınmış uydusu vardır, iç uydular su buzundan ve kayaçtan, dış uydular ise henüz bilinmeyen bileşimlerden oluşur.
  • Yedinci gezegen olarak Güneş Sistemi'nde yer alır, yarıçapı Dünya'dan 4 kat daha büyük ve Güneş'ten 1.8 milyar mil (2.9 milyar km) uzaklıktadır.
  • 1781'de William Herschel tarafından teleskopla keşfedilen gezegen, adını Yunan gökyüzü tanrısından almıştır.
  • Hidrojen, helyum ve metan gibi bileşenler içerir.
  • 17 saatte bir döner ve 84 Dünya yılında bir tam yörünge yapar, eğik yörüngesi en aşırı mevsimlere neden olur.
  • Uranüs'ün sıcaklıkları, basıncı ve madde bileşenleri yaşam için uygun değildir.

Boyut ve Uzaklık bakımından, Uranüs'ün yarıçapı Dünya'dan 4 kat daha büyüktür. Güneş'ten yaklaşık 2.9 milyar kilometre uzaklıkta Güneş'ten bulunan Uranüs, 19.8 astronomik birim (AB) uzaktadır. Bu mesafeden Güneş ışığının Uranüs'e ulaşması 2 saat 40 dakika sürer.Uranüs, kendi etrafında dönüşü ortalama 17 saat süren bir gezegendir ve Güneş etrafında (Uranusian zamanında bir yıl) yaklaşık 84 Dünya yılında (30,687 Dünya günü) bir tam yörünge yapar. Uranüs'ün ekvatoru, yörüngesine neredeyse dik bir açıyla yer aldığından, eşsiz bir şekilde Güneş Sistemi'ndeki en aşırı mevsimlere neden olur. Uranüs'ün yörüngesi düşündüğümüzden çok farklı bir yönde, doğudan batıya doğru döner.Uranüs'ün 27 tanımlanmış uydusu vardır. İç uydularının çoğu yaklaşık olarak yarı yarıya su buzundan ve kayaçtan oluşur. Dıştaki uyduların bileşimi ise henüz bilinmemekle birlikte Uranüs'ün çekimine yakalanan asteroitler oldukları düşünülmektedir.Uranüs'ün iki halka sistemi vardır. İç sistem dokuz dar, koyu gri halkadan oluşur. Dışarıda ise iki halka bulunur: en içteki tozlu halka, diğer güneş sistemi halkalarında olduğu gibi kızılmsıdır. Dıştaki halka, Satürn'ün E halkasına benzer bir mavi renge sahiptir.

Neptün

Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci ve en uzak büyük gezegenidir. Karanlık, soğuk ve süpersonik rüzgarlarla çalkalanan bir buz devi olarak bilinir. Matematiksel hesaplamalarla bulunan ilk gezegendir. Çıplak gözle görülemeyen tek gezegendir. 1846 yılında keşfinden bu yana ilk 165 yıllık yörüngesini tamamladı.Neptün, Güneş'ten o kadar uzaktadır ki büyük mavi gezegende öğle vakti bile loş bir alacakaranlık gibidir. Dünya'daki ışık, Neptün üzerindeki güneş ışığından yaklaşık 900 kat daha parlaktır.Johann Galle, Urbain Le Verrier'in tahminlerini kullanarak 1846 yılında gezegeni keşfetti. Neptün adı, Roma deniz tanrısı için önerilmiştir.Neptün'ün ortamı, yaşamın mümkün olmadığı kadar aşırı ve değişken sıcaklıklar, basınç ve madde ile doludur.

  • Neptün, Güneş Sistemi'ndeki sekizinci ve en uzak gezegen olarak bilinir.
  • Büyük ölçüde buzdan oluşan Neptün, Güneş Sistemi'nde çıklak gözle görülemeyen tek gezegendir.
  • Gezegen, adını Romalı deniz tanrısı Neptün'den alır ve matematiksel hesaplamalarla keşfedilmiştir.
  • Neptün'ün halkaları arasında Galle, Leverrier, Lassell, Arago ve Adams ana halkaları yer alır.
  • Halkaların dışında Liberté, Égalité, Fraternité ve Courage adlı toz kümeleri bulunur.
  • Neptün'ün 14 bilinen uydusu arasında Triton, retrograd yörüngesi ve buz püskürtme özelliğiyle öne çıkar.
  • Uydular, deniz tanrısı ve nimf figürlerinin isimlerine sahiptir.

Neptün, Dünya'dan yaklaşık dört kat daha geniştir. Güneş'e ortalama 4.5 milyar kilometre uzaklıkta olan Neptün, Güneş'ten 30 astronomik birim uzaktadır.Neptün'de bir gün yaklaşık 16 saat sürer ve Güneş etrafında tam bir yörüngeyi 165 Dünya yılında tamamlar. Bazen Neptün cüce gezegen Pluto'dan daha da uzakta olabilir. Neptün'ün manyetik alanının ana ekseni dönme ekseniyle 47 derece eğiktir.Neptün'ün atmosferi, hidrojen ve helyumun yanı sıra biraz metandan oluşur. Bu nedenle komşusu Uranüs'ten daha parlak ve canlı bir mavi renge sahiptir. Rüzgarları Jüpiter ve Dünya'dan daha güçlüdür.Neptün'ün manyetik alanı, Dünya'nınkinden 27 kat daha güçlüdür ve manyetosferi dönme ekseniyle 60 derece eğik olan Uranüs gibi yoğun değişiklikler yaşar.

Artık Gezegenler Arasında Değil:Cüce Gezegen Plüton

Plüton 1930 yılında keşfedilen bir cüce gezegendir. Uzun süre dokuzuncu gezegen olarak kabul edilmiştir. Ancak daha sonra cüce gezegenler sınıfına dahil edilmiştir. Yüzeyi dağlar, vadiler, düzlükler ve kraterlerle kaplıdır. En çarpıcı özelliği ise bilinen beş uydusu tarafından olmasıdır. Uydularından en büyüğü Charon'dur.Plüton'un boyutları oldukça küçüktür. Yarıçapı sadece yaklaşık 2,253 kilometre kadardır ve Güneş'ten ortalama olarak 5.8 milyar kilometre uzaklıktadır. Ortalama sıcaklığı -232°C civarında olduğu için, yaşam için uygun bir ortam sunmaz.Bu küçük cüce gezegen keşif hikayesiyle de öne çıkar. Adını, Roma mitolojisinde yeraltı dünyasının tanrısı olan Pluton'dan alır ve bu adı öneren kişi, 11 yaşındaki Venetia Burney'dir.

Plüton'un yörüngesi oldukça ilginçtir. Elips şeklinde ve dönme ekseni oldukça eğik bir konumda yer alır. Bir günü 153 saat sürer ve mevsimleri oldukça serttir.Ancak Plüton'un en büyük ilgi odağı, uydularıdır. Beş tanınmış uydusu bulunur ve en büyüğü Charon'dur. Charon, Plüton'un neredeyse yarısı kadar bir boyuta sahiptir ve bu durum, bu ikiliyi "çift gezegen" olarak adlandırmamıza yol açmıştır.Plüton'un hikayesi ve özellikleri, Güneş Sistemi'ndeki çeşitliliğin ve karmaşıklığın bir örneğini sunar.

Gezegenler Eski Türkçe Hangi İsimlerle Anılıyordu

Antik Yunanlar, günümüzde "gezegen" kelimesinin İngilizcesi olan "planet" sözcüğünün kökeni olarak Grekçe: "πλάνητες ἀστέρες" (planētes asteres, "gezgin yıldızlar") ya da kısaca Grekçe: "πλανῆται" (planētai, "gezginler") adını verdiler."Gezegen" kelimesi Türkçe Gökbilim Terimleri Sözlüğü'nde ise "Duran yıldızlara göre sürekli olarak yer değiştiren, Güneş çevresinde dolanan, ondan aldığı ışığı yansıtan gök cisimlerinin ortak adı" şeklinde tanımlanır. Eski Türkçe metinlerde, gezegen adları "yıldız" karşılığında da kullanılmıştır. Bunun yanı sıra, eski Türkçe metinlerde gezegen kelimesi için farklı deyişler bulunmaktadır. Bunlar grax, pagarlı, rahu, kitu ve ülkär kelimeleridir. "Ülkär" kelimesi zamanla sadece Ülker takım yıldızını ifade eden "Ülker" kelimesine dönüşmüştür. Eski metinlerde sıkça "seyyare" selimesi ile ifade edilmiştir. Dış gezegenler için Seyyare-i ulviyye ve iç gezegenler içinse Seyyare-i sufliyye denmiştir.

  • Merkür, Utarit, Türklere göre uğurlu kabul edilen bir gezegendi ve "tilek" (dilek) ismi verilmişti.
  • Venüs, Zühre, altun, akşam yıldızı, çoban yıldızı, sabah yıldızı, çolpan, çoban yıldızı olarak anılmıştır.
  • Dünya, Ajun, Cihan, yer, yertünçü olarak adlandırılmıştır.
  • Mars, merih angarak, bakır sokum, bagırsagan, deberan yıldızı olarak anılmıştır.
  • Jüpiter, barzasuvadi, erentüz, kara kuş yulduz olarak ifade edilmiştir.
  • Satürn, kivan, sekentir, zühal şeklinde farklı isimlerle anılmıştır.

Kaynaklar:

Definition of a Planet in the Solar SystemKabadayi, O. (2007). Eski Türkçe gök bilimi (astronomi) terimleri(Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi).

Yavuz, U. N. A. T. (2000). ESKİ ASTRONOMİ METİNLERİNDE KARŞILAŞILAN ASTRONOMİ TERİMLERİNE İLİŞKİN BİR SÖZLÜK DENEMESİ. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11(11), 633-696.