Son günlerde bilim camiası 12 Mayıs Perşembe günü açıklanacağı önceden duyurulan yeni gelişmeyi konuşuyor. Bu gelişme, daha önce uzak galaksideki bir karadeliği ilk kez fotoğraflayan Olay Ufku Teleskopu (Event Horizon Telescope, EHT) tarafından duyurulacaktı. Perşembe günü tüm gözler EHT’ye çevrildi ve konuyla ilgili açıklamalar yayınlandı. İşte Samanyolu Galaksisinde görüntülenen ilk karadelik!https://twitter.com/feryal_ozel/status/1524740492801589249?s=21&t=XvyUduVd_2ze0dxNhnw7ZgArizona Üniversitesi Astronomi ve Astrofizik profesörü olan, aynı zamanda projede yer alan Türk kadın bilim insanı Prof. Dr. Feryal Özel, kendi resmi twitter hesabından yeni keşfi duyurdu. Prof. Dr. Özel, heyecanını, “Bekleyiş sona erdi. Galaksimizin merkezindeki karadelik ile tanışın” sözleriyle ifade etti.
M87’den Sonra Samanyolu’nda Bir Karadelik
2019 yılında dünyaya oldukça uzak Messier 87 (M87) isimli bir galaksinin merkezindeki karadelik fotoğrafı yayınlanmıştı. EHT sayesinde dünyanın dört bir yanındaki radyo teleskoplarının, gökyüzünde aynı anda aynı yere bakmasıyla gözlemlenen ilk karadelik büyük bir heyecana yol açmıştı. Geçtiğimiz Perşembe günü yapılan açıklamayla da, keşfedilen yeni gelişmenin heyecanı yaşandı.3 sene önce gözlemlenen karadeliğin uzak bir galakside olduğu düşünüldüğünde, kendi galaksimizin içindeki karadeliğin gözlemlenmesi ve fotoğraflanması oldukça önemli bir gelişme olarak görüldü. Bilim camiasını ve uzay tutkunlarını heyecanlandıran bu haber, oldukça ilginç detaylar içeriyor.
Dünya’dan 27 Bin Işık Yılı Uzaklıkta ve Güneş’ten 4 Milyon Kat Büyük
Radyo teleskoplarıyla gökyüzünü inceleyen EHT işbirliği ile çalışan araştırma ekibi, Samanyolu galaksisinin kalbindeki karadeliği fotoğraflamayı başardı. Ekibin elde ettiği sonuçlar, görüntülenen nesnenin gerçek bir karadelik olduğunu doğruladı. Bu yeni keşif çoğu galaksinin merkezinde bulunduğu düşünülen, karadelik isimli yapılar hakkında da önemli ipuçları sağladı.Bilim insanları galaksimizin merkezinde çok büyük kütleli, yoğun ve görünmeyen bir nesnenin etrafında dolanan yıldızları daha önce tespit etmişti. Ancak merkezdeki bu kütlenin görüntüsü bir süredir merak ediliyordu. Son keşifler bu nesnenin kimliğini belirledi ve “Sagittarius A (Sgr A)” diye bilinen bir karadelik olduğu duyuruldu.Karadelikler, karanlık yapılar olduğundan tam olarak gözlemlenemiyor. Tümüyle karanlık bir karadeliği görmek mümkün olmasa da, çevresinde parlayan gaz maddesi gözlemlenip fotoğraflanabiliyor. Samanyolu’nun merkezindeki yeni keşfedilen karadeliğin de görüntüleri bu şekilde elde edildi ve yayınlandı. Ayrıca bu karadelik Dünya’dan yaklaşık 27 bin ışık yılı uzaklıkta ve Güneş’ten 4 milyon kat daha büyük!https://www.youtube.com/watch?v=ILGJWN12S3o
Halkanın Boyutları Einstein’in Teorisi İle Uyum Sağlıyor
Samanyolu merkezindeki karadeliğin, 2019 yılında fotoğraflanan M87 karadeliğine göre bin kat daha küçük ve daha hafif olduğu söylendi. Buna rağmen iki karadelik arasında eşsiz bir benzerlik olduğu da gözlerden kaçmadı. Amsterdam Üniversitesi’nden teorik astrofizik profesörü ve EHT Bilim Konseyi Eş-Başkanı Sera Markoff yaptığı açıklamada, “Elimizde tamamen farklı iki galaksi türü ve iki çok farklı karadelik kütlesi olsa da, bu karadeliklerin sınırlarına geldiğimizde onların şaşırtıcı oranda benzer göründüğü ortaya çıktı” diye konuştu.Proje astrofizikçilerinden Geoffrey Bower, halkanın boyutlarının Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi tahminleri ile uyum içinde olduğunu görünce şaşkına döndüğünü söyleyerek, “Bu eşsiz gözlemler galaksimizin tam ortasında neler olduğunu anlamamıza yardımcı olarak bu dev karadeliklerin çevresi ile etkileşimleri hakkında yeni bakış açıları edinmemizi sağlıyor” dedi.
“EHT’nin İlerleyişi Devam Ediyor”
Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) sitesindeki duyuruda şunları söyledi, “EHT’nin ilerleyişi devam ediyor. Feryal Özel ve Katie Bouman gibi öncü bilim kadınlarının yer aldığı proje Mart 2022’deki büyük gözlem kampanyasına daha fazla teleskop dâhil ediliyor. EHT ağının devam eden genişlemesi ve önemli teknolojik gelişmeler sayesinde yakın gelecekte bilim insanları kara deliklere dair daha etkileyici görüntü ve videolar paylaşabilecek”.Kaynak: eso.org
