Eskişehir'in Sivrihisar ilçesinde ikincisi açılan siyanür havuzu bölge halkının ve çevrecilerin tepkisini çekiyor. Peki, nedir bu siyanür ve çevreye zararları nelerdir? Sivrihisar'a bağlı Kaymaz mahallesinde inşasına başlanan siyanür havuzu tepkilerin odağında. En son Haziran ayında İYİ Parti Eskişehir il ve ilçe teşkilatları ile bölge halkı birlikte bir basın açıklaması yaparak, siyanür havuzunun açılmasına tepki göstermişti ancak tepkilere rağmen havuz açılıyor.Biz de İYİ Parti Sivrihisar İlçe Başkanı Recep Toptaş'a ulaşarak son gelişmeleri aldık. Toptaş, bölge halkının tepkilerine karşın açık siyanürlü atık barajının ÇED raporuyla onaylandığını söyledi. Haziran ayında düzenlenen basın açıklamasından bu yana hiçbir geri adımın atılmadığını belirten Toptaş, bölge halkının siyanür havuzunu istemediğinin altını çizdi.
"1 milyon 750 bin metre küp hacimli ikinci siyanür havuzu yapılıyor"
Recep Toptaş'ın Bilimma'ya verdiği demeç:"Sivrihisar Kaymaz mahallesindeki siyanür havuzunun biri daha önce doldu. Yani bu yıl inşasına başlanan havuz, ikincisi oluyor. 1 milyon 750 bin metre küp hacme sahip havuz yerleşim alanlarına ise oldukça yakın (1, 2 km uzaklıkta). Siyanür havuzunun bulunduğu alanla ilgili sıkıntılar var. Bunlardan biri, daha önce sit alanı ilan edilen bir bölgeye (1. derece arkeolojik ve doğal sit alanı Karakaya Tırmanış Bahçesi) 2,8 km mesafelik bir yakınlıkta olması, diğeri ise fay hattı geçtiği için deprem riski yüksek bir bölgede olması. Deprem riskin önemini şöyle açıklayabilirim; olası bir depremde siyanürün toprağa karışması ve / veya çevreye yayılması tehlikesi var. Ayrıca Karakaya tırmanış alanına 1,2 km uzaklıktaki bu havuz, dağcılar için de tehlikeli. Zaten maden çalışmalarının başlaması ve ilk siyanür havuzu yapıldığından beri bölgede kanser vakaları da arttı. Bölge halkı istemiyor en başta bu havuzu ama dinleyen yok."Siyanür havuzunun bölge için çevre felaketine yol açma ihtimalinin yüksek olduğunu vurgulayan Recep Toptaş, son olarak, "ÇED onayından sonra işletme, yangından mal kaçırır gibi 40 hektarlık mera alanını tellerle çevirdi. Siyanür havuzu, insanlar ve diğer canlıların yaşam haklarını hiçe sayıyor." dedi.
Siyanür toprağa karışırsa tarımsal gıdalardan insanlara geçerek sağlık sorunlarına yol açar
Haziran ayında yapılan basın açıklamasında siyanür havuzunun çevreye vermesi beklenen zararlar şu şekilde sıralanmıştı:
- "Altın madeni ayıklanırken siyanür ile birlikte kurşun, kadmiyum, çinko, bakır ve cıva gibi zehirli ağır metaller toprağa karışacak ve geri dönüşü olmayan çevre felaketleri doğacaktır.
- 40 hektar mera alanı yok olacaktır. Bölgenin geçim kaynaklarından olan hayvancılık büyük zarar görecektir.
- İçme ve kullanma suları kaynakları ve rezervleri tehlikeye girecektir.
- Bölgede meşhur olan Kaymaz fasulyesi atık maddelerden dolayı özelliğini kaybederek yok olacaktır.
- Toprağa karışan siyanür, tarımsal alanlara ve bölgede yetişen tüm bitkilere yayılarak zehirli gıda üremesine ve dolaylı olarak insanlara geçerek ciddi boyutta kanserli ölümlere neden olacaktır.
- Birinci derecede arkeolojik ve doğal sit alanı Karakaya Tırmanış Bahçesi’ne bu derece yakın olan bu proje doğa tahribatını artıracak ve turizmi de etkileyecektir.
- Bu bölgede kayalık alanlarda yaşamını sürdüren ötücü kuşlardan kaya serçesi, kaya güvercini, kuzgun, ardıç, tarla kuşu, saka, keklik, florya; yırtıcı kuşlardan şahin, gökdoğan, kerknez, akbaba türlerinin zehirlenerek yok olmasına sebep olacaktır.
- Kaymaz mahallemizden diri fay hattı geçtiği için olası bir depremde bu barajlarda taşma, çökme ve yarılma ihtimali çok yüksek olduğundan böyle bir durumda çevre felaketlerine sebep olacaktır."
Siyanür nedir? Siyanürün insan sağlığına zararları
Siyanür, çeşitli şekillerde bulunabilen hızlı etkili, potansiyel olarak ölümcül bir kimyasaldır. Siyanür, hidrojen siyanid (HCN) veya siyanojen klorür (CNC) gibi renksiz bir gaz ya da sodyum siyanid (NaCN) veya potasyum siyanid (KCN) gibi bir kristal form olabilir. Siyanür bazen “acı badem” kokusu olarak tanımlanır ancak her zaman bir koku yaymaz ve herkes bu kokuyu tespit edemez.Siyanürün kullanım alanlarından bazıları; sigara dumanında ve plastik gibi sentetik malzemelerin yanma ürünlerinde bulunur. Siyanür üretimde kağıt, tekstil ve plastik yapımında kullanılır. Ayrıca fotoğraf geliştirmede kullanılan kimyasallarda da bulunur. Siyanür tuzları metalürjide elektro kaplama, metal / maden temizliği ve altının cevherinden arındırılmasında kullanılır. Hidrojen siyanür, Zyklon B adı altında, II. Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından soykırımlarda kullanıldı. Tarihte siyanürün soykırım amaçlı kullanıldığı birçok örnek mevcut.Şiddetli siyanüre maruz kalma semptomları arasında kasılmalar, uyuşukluk, felç, bilinç kaybı ve koma bulunuyor. Dakikalar içinde ölüm meydana gelebilir.
Siyanürün çevreye zararları
Siyanür içeren tüm su kütleleri doğru yönetilmezse, yaban hayatı için, özellikle göçmen su kuşları ve yarasalar için tehlikelidir. Kazara siyanür çözeltilerinin nehirlere ve akarsulara dökülmesi, büyük miktarda balık ve diğer su biyotalarının ölümlerine neden olur. Tatlı su balıkları, suda yaşayan organizmaların siyanüre karşı en duyarlı olduğu gruptur.Geçtiğimiz yıl TEMA Vakfı, Çanakkale Kirazlı'daki altın madeninde siyanür kullanılacak iddiaları üzerine siyanürün çevreye zararlarına değinmişti. Altın arama çalışmalarında, önce cevherin içerisinde bulunan değerli metal miktarı belirlenir. TEMA, altın arama esnasında siyanürün kullanılmasının zararlarını yazdı:“Altın cevherinin bulunduğu katmanlara ulaşıldığında çıkarılan kaya ve toprağın içinden mikroskobik büyüklükteki altını alabilmek için kaya ve toprak öğütülerek taneciklere dönüştürülür. Öğütülen cevher kapalı tanklar ya da açık havada (yığın liçi) siyanürlenir. Açık havadaki siyanür işlemi, geniş alanlara serilmiş toprağın siyanürle yıkanması ve toprakta eser miktarda olan altının süzülmesi işlemidir. Siyanürleme, açık hava endüstriyel kimya tesisidir. Siyanür tek başına güçlü bir zehirdir. Ayrıca toprakta bulunan zararsız arsenik, antimon, kadmiyum, kurşun, cıva gibi ağır metalleri de serbestleştirerek zararlı hale getirir. Maden ocakları ve atık havuzları işletme ömrü tamamlandıktan sonra da ekosistemleri olumsuz etkiler ve yaşam için yüksek risk barındırır. Asit maden drenajı ve atık baraj gölü kazaları ile risk devam eder.” Kaynaklar;1- Eskişehir Ekspres / Basın açıklaması2- CDC Raporu / Siyanürün insan sağlığına zararları3- NIH / Siyanürün çevreye zararları