Çeçe sineği (Glossina) alışılmışın dışında farklı bir üreme stratejisine sahip. Bu sinek türünün dişileri, kendisiyle aynı ağırlıkta ve hatta kendisinden bile daha ağır olabilen yavrular dünyaya getiriyor. Uyku hastalığına yol açan Trypanosoma gambiense parazitini taşıyan çeçe sinekleri, Orta ve Batı Afrika’da özellikle Zaire'de ırmak kenarlarında yaşıyor. Yeni yayımlanan bir çalışma, çeçe sineğinin üreme stratejisini açıklıyor. Hayvanlar aleminin çoğunluğunda yavrular ebeveynlerinden daha küçük doğar ancak çeçe sineği de dahil birkaç böcek ailesinin üreme stratejisi biraz farklı. Bazı böceklerde anneler kendi ağırlığında ya da kendisinden daha büyük yavrular dünyaya getirir. Bu farklı üreme şekli iki ana faktör sayesinde mümkün oluyor; ilk olarak, çeçe sineği sadece protein açısından zengin kandan oluşan bir diyete sahip ve birkaç günde bir vücut ağırlığının iki katından fazlasını kanla tüketebiliyor. Bu, annelerin hızla büyüyen larvalarını beslemek için kullandıkları kalın, oldukça besleyici "süt" üretmelerini sağlıyor. İkinci faktör ise, çeçe sineklerinin büyük bebeklerin doğumunu engelleyen pelvik kuşak gibi memelilerin fizyolojik kısıtlamalarına sahip olmaması.
Dr. Lee Haines, Bristol, Stellenbosch ve California Riverside üniversitelerindeki meslektaşları ile birlikte BioEssays'in Kasım sayısında çeçe sineğinin üreme stratejisiyle ilgili çalışma yayımladı. Büyük çeçe sineği yavrularının üreme stratejisi, yumurtlayan böceklerin karşılaşmadığı bir şekilde gerçekleşiyor. Ayrıca dişi çeçe sinekleri bir seferde yalnızca bir bebek doğurabiliyor. Bu, türlerin hayatta kalması için dişilerin sürekli hamile kalmasıyla sonuçlanıyor.Dr. Lee Haines, çeçe sinekleri hakkındaki bulgularını yorumladı: "Bir dişinin, ondan daha ağır olan tek bir yavru doğurmasını anlamak çok zor. Hepimiz annenin hamilelik öncesi kilosunun ortalama yüzde 6'sını oluşturan insan bebeklerine aşina olduğumuz için çeçe sineklerinin başarısını düşünemeyiz. 2700 kg ağırlığında doğan dünyanın en büyük bebeği konumundaki mavi balina yavrusu bile annesinin ağırlığının sadece yüzde 1,5'i kadardı. Şimdi, hayatınızın geri kalanında her on günde bir bu büyük bebeği doğurduğunuzu hayal edin. Doğal seçilim, görünüşte imkansız olan bu başarıyı nasıl açıklayabilir? İlaveten, büyük bebekler doğurduğu için çeçe sineklerinin biyoloji, hayatta kalma metotları ve nüfusları etkilendi."
Çeçe sineği tarafından bulaştırılan Afrika tripanozomiyazı (uyku hastalığı)
Çeçe sineği sadece biyolojik açıdan farklı değil, aynı zamanda ciddi halk sağlığı ve veterinerlik tehditleri de oluşturuyor. Çünkü parazitleri Afrika tripanozomiyazı adı verilen ölümcül insan ve hayvan hastalığını bulaştırıyor. Makale, çeçe sineğinin üreme stratejisini anlamanın bilim insanlarının sinek popülasyonlarını azaltmasına ve hastalığı kontrol etmesine nasıl yardımcı olabileceğini tartışıyor. Çeçe larvaları annelerinin rahminde korunmaya devam ettiğinden ve pupalar (larvadan sonraki dönem) toprakta gizlendiğinden, çeçe popülasyonlarını kontrol etmek yalnızca yetişkin sinekleri hedef almakla sınırlı. Bu durum, sivrisinekler gibi yumurtlayan böceklerin kontrolüyle çelişiyor. Çeçe sineğinde ise, bir popülasyonu ortadan kaldırmak için her gün yetişkin dişi sineklerin sadece yüzde birkaçını öldürmek yavaş üreme döngüsü anlamına geliyor.Büyükbaş hayvanlara uygulanan böcek öldürücüler ve "küçük hedefler" gibi yapay konakçı benzeri yemler, hastalığa özgü alanlarda çeçe popülasyonlarını kontrol etmede başarıyla uygulanıyor. Ancak genetik olarak değiştirilmiş mikrobiyomlarla steril (mikroptan arındırılmış) çeçe sineği salıverilmesi gibi diğer vektör kontrol stratejilerinin uygulanması, tedavi edilmiş sineklerin yetiştirilmesi ve daha sonra onların vahşi doğaya salınmasından ötürü yüksek maliyetlere sebep olarak işi zorlaştırıyor. Hastalığın bulaşmasını kontrol etmek her zaman öncelik olmalı ancak çeçe sineklerinin biyolojik olarak etkileyici ve farklı canlılar olduğunu kabul etmek gerekiyor. Çeçe sinekleri bulundukları bölgelerde biyolojik çeşitliliğe ve tür zenginliğine önemli katkıda bulunuyor ve bu sineklerin alışılmadık yaşam öyküleri, insan ve hayvan sağlığının tehdit altında olmadığı alanlarda korunmalarını garanti ediyor.Kaynaklar;Makale Haber metni
