Bir ormanın derinliklerinde yankılanan kuş cıvıltıları, gün doğumunda bir ağacın 100 kilometre öteye polen taşıyan rüzgarları, ya da bir avuç topraktaki mikroskobik canlıların sayısının dünya nüfusunun bin katını aştığı bir dünya...

Tüm bunlar, bir ekoloğun zihninde yanıtlanmayı bekleyen sayısız soruya dönüşür. Rüzgarda taşınan polen hedefini nasıl bulacak? Kuşlar diğer kuşlarla nasıl konuşuyor? Neden endemik türler başka yerlere yayılamıyor? Bu sorular basit gibi görünse de aslında tahmin ettiğimizden daha karmaşık yanıtları var. Ekolojiyi anlamak için sorulan bu sorular tahmin ettiğimizden çok daha önemli bir noktada yer alırlar.

Canlılığın gizemini çözecek sorular

Ekolojide hangi soruların yanıtları, canlılığın gizemini çözmekte kilit rol oynar? İşte tam bu noktada, William J. Sutherland ve ekibi devreye giriyor. "100 Temel Ekolojik Soru" başlıklı çalışmalarıyla, doğanın derinliklerine inmeye ve ekoloji biliminin haritasını yeniden çizmeye karar vermişler.

Bu çalışmanın çıkış noktası oldukça ilginç: Bilim insanları yüz yılı aşkın süredir doğayı anlamaya çalışıyor, ancak bazı sorular hâlâ gizemini koruyor. Bu sorular yalnızca bilimsel merak için değil, aynı zamanda biyoçeşitliliği korumak, ekosistemleri sürdürülebilir şekilde yönetmek ve hatta küresel ısınmanın etkilerini anlamak için de hayati öneme sahip. Sutherland ve meslektaşları, bu çalışmada hem ekolojinin temel mekanizmalarını sorgulayan hem de yeni araştırma alanları açabilecek nitelikte soruları derlemeye karar vermişler. Amaçları ekoloji biliminin mevcut durumunu değerlendirmek ve gelecekteki araştırmalar için bir pusula oluşturmak.

Ekolojik sorular ne kadar önemli olabilir?

Peki, bu sorular neden bu kadar önemli? Çünkü her biri, ekolojinin çözmeye çalıştığı büyük bir bilmecenin bir parçasını temsil ediyor. Örneğin, türlerin dağılımını etkileyen faktörleri anlamak, habitat parçalanmasının biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerini analiz etmek veya mikroorganizmaların ekosistem işlevlerine katkısını incelemek gibi sorular, hem teorik hem de uygulamalı düzeyde derin etkilere sahip. Çünkü örneğin bir Akdeniz orman yangınından sonra orman alanı ağaçlandırılmalı mı yoksa boş mu kalmalı toprak sürülmeli mi sürülmemeli mi gibi pratik yönü olan soruların cevaplarını da yine bu 100 temel soruda bulabiliriz. Dahası bu sorular yalnızca ekolojinin mevcut bilgisini sorgulamakla kalmıyor; aynı zamanda gelecekteki araştırmalara yön verecek temel fikirleri de ortaya koyuyor.

Sutherland’ın ekibi bu çalışmayı, bir bilimsel detektif hikayesi gibi ele alıyor. Bilim insanları, 754 soruyu 12 farklı temaya ayırmış, birçok kez tartışmış ve nihayetinde 100 temel soruya indirgemiş. Bu süreç, hem bilimsel titizlik hem de demokratik bir yaklaşım sergileyerek sürdürülmüş. Sadece ekoloji alanındaki uzmanlara değil, doğayı anlamaya meraklı herkes için, bu sorular bir keşif yolculuğunun ilk adımı.

Bu yazı boyunca, bu 100 sorudan bazılarını ele alacak, soruların ardındaki bilimsel teorilere değinecek ve ekosistemlerin karmaşıklığını nasıl çözebileceğimizi irdeleyeceğiz. Hazırsanız, bu büyüleyici dünyaya birlikte adım atalım ve ekolojinin temel sorularının cevaplarını keşfetmeye başlayalım!

Soru kategorileri ve çarpıcı soru örnekleri

Evrim ve Ekoloji

Ekoloji ve evrim, birbirini destekleyen besleyen, biyolojinin iki çatı disiplinidir. Her ikisi de canlıların varoluş biçimlerini ve yöntemlerini inceler. Evrimsel bağlamda dikkat çeken ekoloji sorusu ise türler arası hibritleşme, homojenizasyon ya da izolasyon gibi türlerin evrimini şekillendiren süreçleri içeren bir sorudur. Bu evrimsel süreçler türlerin ekolojik yapısından doğrudan etkilenir.

"Türlerin fragmantasyon yoluyla daha az ilişkili hale gelmesinin ya da küreselleşme yoluyla daha fazla ilişkili hale gelmesinin evrimsel sonuçları nelerdir?"

Hastalıklar ve Mikroorganizmalar

Bulaşıcı hastalıkların incelenmesi genellikle tıbbın bir dalı olarak görülse de, tüm mikroorganizmaların (parazitlerden kommensalistlere ve mutualistlere kadar) konakları ve çevreleriyle nasıl etkileşimde bulunduğu açıkça ekolojinin kapsamına girer. Bulaşıcı hastalıklar ve halk sağlığı sorunlarının incelenmesinde ekolojik kavramlar uzun yıllardır kullanılmaktadır. Hastalıkları anlamak, temel mikrobiyoloji bilgisi gerektirmeye devam ederken, mikroorganizmaların bolluğu, çeşitliliği ve işlevinin yaşadıkları ekosistemleri şekillendirmede temel bir rol oynadığına dair ekoloji disiplini içinde artan bir farkındalık bulunmaktadır.

"Aynı anda oluşan birden fazla enfeksiyonun hastalık dinamikleri üzerindeki önemi nedir?"

Ekosistemler ve İşleyiş

Son yirmi yılda, biyotik ve abiyotik faktörlerin ekosistem işleyişini nasıl yönlendirdiğine dair öğrendiklerimiz hızla artmıştır. Bu ilerleme, komunite düzeyindeki ekoloji ile ekosistem düzeyindeki ekolojinin giderek daha fazla bütünleşmesinin bir sonucudur. Artık komunite çeşitliliği ve kompozisyonunun ekosistem süreçlerini, ekosistemlerin çevresel bozulmalara karşı direncini ve esnekliğini, üretici ve ayrıştırıcı bileşenler arasındaki geri beslemeleri nasıl etkilediğini daha iyi anlıyoruz. Ayrıca, ekosistemlerin küresel değişimlere nasıl tepki verdiğine, karbon ve besin akışlarını düzenleme kapasitelerine ve Dünya’nın iklim sistemiyle olan etkileşimlerine dair farkındalık artmaktadır. Ancak bu alanda hâlâ önemli zorluklar mevcuttur.

"Türlerin özelliklerine dayanarak ekosistemlerin çevresel değişime tepkilerini tahmin edebilir miyiz?"

İnsan Etkileri ve Küresel Değişim

Günümüzde ekolojik dinamiklerin ve ekosistem işlevlerinin insan faaliyetlerinden yoğun olarak etkilendiğini biliyoruz. İnsanlık günümüzde olduğu gibi tarih öncesinden beri ekosistemleri dönüştürmüş ve etkilemiştir. İnsan etkileri arasında, habitatların doğrudan dönüşümü (örneğin, arazi kullanımı değişiklikleri ve yangın kullanımı), habitatların seçici ağaç kesimi veya sulak alanların drenajının değiştirilmesi gibi değişiklikler, habitatların bütünlüğünde meydana gelen değişiklikler (parçalanma veya küreselleşme), ve türlerin dağılımında değişiklikler (hasat veya zararlı kontrolü yoluyla türlerin çıkarılması ya da kaza sonucu veya kasıtlı olarak türlerin eklenmesi) yer alır.

"Doğal habitatların kaybı ve parçalanması sonucu oluşan 'yok oluş borcu' ne kadar büyüktür ve bu borç ne zaman ödenecektir?"

Yöntemler

Son otuz yılda, ekoloji araştırmaları moleküler biyolojiden uydu teknolojilerine kadar yeni teknolojilerin gelişimiyle adeta devrim geçirmiştir. Önemli ilerlemeler arasında, bilgisayarların erişilebilirliğinin ve hızının artması, çeşitlilik ve dağılımı çözmek için yeni moleküler yaklaşımlar, komunite düzeyinde hızlı tanımlama ve hatta filogenetik oluşturmayı mümkün kılan barkodlama teknikleri, Bayesyan yöntemler gibi yeni istatistiksel yöntemler, uzaktan algılama ve bireylerin coğrafi etiketlenmesi gibi izleme araçlarının geliştirilmesi yer almaktadır. Ayrıca, vatandaş katılımlı araştırmaların ekolojik ve evrimsel çalışmalar için artan bir şekilde kullanıldığı gözlemlenmektedir.

"Doğal sistemleri anlamak için en iyi şekilde nasıl ampirik model sistemleri geliştirebilir ve kullanabiliriz?"

Komunite ve Çeşitlilik

Ekolojideki en zorlu soruların bir kısmı komunitelerle ilgilidir. Komuniteler aynı alanda bir arada yaşayan tür gruplarını ifade eder. Geçtiğimiz yüzyıl boyunca, ekologlar genellikle komunitelerin çeşitliliğini ve bileşimini yerel ölçekli biyotik (örneğin rekabet ve avlanma) ve abiyotik (örneğin sıcaklık ve besinler) süreçlerin bir sonucu olarak değerlendirmiştir. Ancak bazı bilim insanları, rastgeleliğin, geniş ölçekli biyocoğrafyanın ve evrimsel tarihin önemini vurgulayarak bu bakış açısını sorgulamıştır. Bu bağlamda ekolojik komunitelerin yapısının ve dinamiklerinin türlerin özelliklerinden ne ölçüde tahmin edilebileceği konusu hâlâ çözüme kavuşturulmayı beklemektedir.

"Tür kaybı, geriye kalan türlerin yok olma riskini nasıl etkiler?"

Ekosistemler ve İşleyiş

Son yirmi yılda, biyotik ve abiyotik faktörlerin ekosistem işleyişini nasıl yönlendirdiğine dair anlayışımız hızla ilerlemiştir. Bu ilerleme, komunite düzeyindeki ekoloji ile ekosistem düzeyindeki ekolojinin giderek daha fazla bütünleşmesi sayesinde gerçekleşmiştir. Artık komunite çeşitliliği ve kompozisyonunun ekosistem süreçlerini, ekosistemlerin çevresel bozulmalara karşı direnç ve esnekliklerini, üretici ve ayrıştırıcı bileşenler arasındaki geri beslemeleri nasıl etkilediğini daha iyi anlıyoruz. Ayrıca ekosistemlerin küresel çevresel değişimlere nasıl tepki verdiği, karbon ve besin akışlarını düzenleme kapasiteleri ve Dünya'nın iklim sistemiyle olan etkileşimlerine dair farkındalık artmaktadır. Ancak bu alanlarda hâlâ önemli zorluklar mevcuttur.

"Dünya çapında önemli ekosistem işlevleri sağlayan ancak yeterince bilinmeyen ekosistemler (örneğin derin okyanuslar, yeraltı suları) var mı?"

100 Temel Ekolojik Soru

  1. Türlerin fragmantasyon yoluyla daha az ilişkili hale gelmesi veya küreselleşme yoluyla daha fazla bağlantılı hale gelmesinin evrimsel sonuçları nelerdir?
  2. Evrim, doğada gözlemlediğimiz ölçek ilişkilerini ne ölçüde değiştirebilir?
  3. Adaptasyon ne kadar yerel bir süreçtir?
  4. Epigenetik varyasyonun ekolojik nedenleri ve sonuçları nelerdir?
  5. Seçilim seviyelerinin (gen, birey, grup) yaşam döngüsü evrimine ve popülasyon dinamiklerine olan göreceli katkıları nelerdir?
  6. Cinsiyet farklılıklarına neden olan seçilim baskıları nelerdir ve bu durum popülasyon dinamiğini nasıl etkiler?
  7. Birey ve uygunluk (fitness) kavramlarının net bir şekilde tanımlanamadığı organizmalar (örneğin mantarlar) için evrimsel ve ekolojik teoriler nasıl yeniden yapılandırılmalıdır?
  8. Popülasyon yoğunluğu etkisi ve biçimi, popülasyon dinamikleri ile yaşam döngüsü evrimi arasındaki geri beslemeleri nasıl etkiler?
  9. Fenotipik esneklik (plastisite), evrimsel süreçleri nasıl şekillendirir?
  10. Yaşam döngüsüne özgü uzlaşmaların (trade-off) fizyolojik temelleri nelerdir?
  11. Türlerin dağılım sınırlarını belirleyen evrimsel ve ekolojik mekanizmalar nelerdir?
  12. Birey düzeyindeki detaylı süreçleri popülasyon ölçeğindeki desenlere nasıl ölçeklendirebiliriz?
  13. Tür ve popülasyon özellikleri ile peyzaj yapısı, gerçekleşen yayılma mesafelerini nasıl etkiler?
  14. Dispersal ve hareket davranışının kalıtılabilirliği/genetik temeli nedir?
  15. Dispersal veya dormansi dağılımlarının uçlarındaki bireyler farklı genotip ya da fenotiplere mi sahiptir?
  16. Organizmalara, dispersal, göç, besin arama veya eş arama gibi hareket kararlarını aldıran faktörler nelerdir?
  17. Farklı demografik oranlar farklı mekânsal ölçeklerde öngörülebilir şekilde değişir mi ve bu oranlar popülasyon dinamiklerini nasıl etkiler?
  18. Demografik ve mekânsal yapı, çevresel rastlantısallığın popülasyon dinamikleri üzerindeki etkilerini nasıl değiştirir?
  19. Çevresel rastlantısallık ve çevresel değişim, yoğunluk ile etkileşerek popülasyon dinamiklerini ve tür dağılımlarını nasıl oluşturur?
  20. Kuşaklar arası etkiler (örneğin anneden gelen etkiler) popülasyon dinamiklerini ne ölçüde etkiler?
  21. Geçmiş çevresel deneyimlerin bireyin sonraki yaşam döngüsü ve popülasyon dinamikleri üzerindeki etkilerinin büyüklüğü ve süresi nedir?
  22. Bazı deniz ekosistemlerinde gözlemlenen yüksek derecedeki değişkenliğe ne neden olur?
  23. Yaşam döngüsü özellikleri arasındaki kovaryans, popülasyon dinamiğini nasıl etkiler?
  24. Bir türün diğer türler üzerindeki etkisini belirlemede doğrudan (predasyon, rekabet) ve dolaylı (davranışsal değişim) etkileşimlerin göreceli önemi nedir?
  25. Bireysel varyasyonun popülasyon, topluluk ve ekosistem dinamiklerindeki rolü nedir?
  26. Doğal popülasyonların bozulmalara ve perturbasyonlara karşı direncini belirleyen demografik özellikler nelerdir?
  27. Birden fazla enfeksiyonun hastalık dinamiği üzerindeki etkisi nedir?
  28. Parazitlerin ve mutualistlerin konak tür çeşitliliğini oluşturma ve sürdürmede rolü nedir?
  29. Toprak altı biyolojik çeşitlilik, toprak üstü biyolojik çeşitliliği nasıl etkiler ve bunun tersi de geçerli midir?
  30. Mikrobiyal çeşitlilik (işlevsel tip, tür, genotip) ile topluluk ve ekosistem işlevleri arasındaki ilişki nedir?
  31. Mikroorganizmalarla etkileşimler, makroorganizmaların topluluk kompozisyonunu ve çeşitliliğini ne ölçüde belirler?
  32. Bitkiler ve toprak arasındaki biyotik ve abiyotik geri beslemelerin bitki büyümesi üzerindeki göreceli etkileri nelerdir?
  33. Mikroorganizmalar ile konakları arasındaki simbiyotik ilişkiler, tüketiciler ve üst trofik seviyelerle olan etkileşimleri nasıl etkiler?
  34. Hangi ekolojik koşullarda parazitler popülasyon dinamiklerinin temel düzenleyicileridir?
  35. Makroekolojik desenler mikroorganizmalara da uygulanabilir mi ve bu desenler aynı süreçlerle mi oluşur?
  36. Mikroorganizma topluluk modellerinden makroorganizma toplulukları hakkında ne öğrenebiliriz?
  37. Tür içi çeşitlilik, konak-parazit ve mutualist etkileşimlerin dinamiklerine nasıl katkıda bulunur?
  38. Türlerin özelliklerini kullanarak trofik etkileşim gücünü tahmin etmek mümkün müdür?
  39. Basit özetleyici özelliklerin (örneğin vücut boyutu, yaprak alanı) dağılımından topluluk özelliklerini ve çevresel değişime tepkilerini ne kadar iyi tahmin edebiliriz?
  40. Tür özellikleri ekolojik ağ yapısını nasıl şekillendirir?
  41. Ölçülmesi zor olan çok sayıda zayıf etkileşimin toplam etkisi, ölçülmesi kolay olan az sayıda güçlü etkileşimden daha büyük olabilir mi?
  42. Dolaylı etkileşimler (örneğin, görünen rekabet, görünen mutualizm) ekolojik topluluklarda ne kadar yaygın ve önemlidir?
  43. Mekânsal ve zamansal çevresel heterojenlik, farklı ölçeklerdeki çeşitliliği nasıl etkiler?
  44. Tür kaybı, geriye kalan türlerin yok olma riskini nasıl etkiler?
  45. Toplulukların çeşitliliğini ve kompozisyonunu kontrol eden süreçlerde rastlantısal (stokastik) ve belirleyici (deterministik) süreçlerin göreceli önemi nedir ve bu, ekosistem türleri arasında nasıl farklılık gösterir?
  46. Belirli bir alanda kaç türün bir arada yaşayabileceğini mekanistik olarak nasıl tahmin edebiliriz?
  47. Yerel tür kompozisyonu ve çeşitliliği, dağılım sınırlamaları ve bölgesel tür havuzu tarafından ne ölçüde kontrol edilir?
  48. Günümüz ekolojik süreçlerini belirlemede biyocoğrafi faktörlerin ve evrimsel tarihin katkıları nelerdir?
  49. Birincil üretici çeşitliliği, daha geniş topluluk çeşitliliğinin sürücüsü olarak ne ölçüde önemlidir?
  50. Biyolojik istilaların olduğu bir dünyada topluluk oluşum kuralları (assembly rules) ne kadar geçerlidir?
  51. Topluluk kompozisyonunu belirlemede trofik (beslenme ilişkileri) ve trofik olmayan etkileşimlerin göreceli önemi nedir?
  52. Parçalanmış peyzajlarda tür topluluklarının devamlılığında dinamik yok oluş-yeniden kolonizasyon dengeleri ne kadar önemlidir?
  53. Çok farklı ekosistemlerde otlar ve odunsu bitkilerin uzun vadeli bir arada bulunmasını sağlayan mekanizmalar nelerdir?
  54. Kaynak dalgalanmaları (resource pulses), organizmaların kaynak kullanımını ve aralarındaki etkileşimleri nasıl etkiler?
  55. Ekolojik toplulukların işlevselliğinde nadir türler ne kadar önemlidir?
  56. Çeşitlilik ve çeşitlenme (diversification) arasındaki geri besleme nedir?
  57. Allelopatinin doğal bitki toplulukları üzerindeki işlevsel sonuçları nelerdir?
  58. Hangi ekosistemler kritik eşik noktalarına (tipping points) karşı daha hassastır ve neden?
  59. Bir ekosistemin kritik bir eşik noktasına yakın olduğunu nasıl anlayabiliriz?
  60. Ekosistemlerin dışsal pertürbasyonlara karşı direncini belirleyen faktörler ve mekanizmalar nelerdir ve direnci nasıl ölçebiliriz?
  61. Hangi ekosistemler ve hangi özellikler topluluk kompozisyonundaki değişikliklere en duyarlıdır?
  62. Biyoçeşitlilik değişiminin gerçekçi senaryoları altında ekosistem işlevi nasıl değişir?
  63. Organizasyonun farklı seviyelerindeki (genler, tür zenginliği, tür kimliği, işlevsel kimlik, işlevsel çeşitlilik) biyoçeşitliliğin ekosistem işlevine olan göreceli katkısı nedir?
  64. Deniz, tatlı su ve karasal biyomlar arasında ekosistem özellikleri ve dinamiklerindeki genellikler nelerdir?
  65. Ekolojik etkileşim ağlarının yapısı, ekosistem işlevselliğini ve kararlılığını nasıl etkiler?
  66. Mekânsal yapı, ekosistem işlevini nasıl etkiler ve işlevi değerlendirmek için mekânsal ölçekler arasında nasıl bir entegrasyon sağlanabilir?
  67. Azot ve fosfor dışındaki (ve denizde demir) besin maddeleri ekosistemlerdeki üretkenliği nasıl etkiler?
  68. Biyotik istilalar ve yerel tür kayıpları, değiştirilmiş özelliklere sahip ekosistemler yaratıyor mu?
  69. Pek bilinmeyen ekosistemler (örneğin derin okyanuslar, yeraltı suları) tarafından sağlanan küresel ölçekte önemli ekosistem işlevleri var mı?
  70. Rastlantısal veya yönlendirici çevresel değişim bağlamında hangi türler işlevsel olarak gereksizdir?
  71. Histerezis (bir sistemin geri dönülmez bir şekilde değişime uğraması), ekolojik sistemlerde istisna mı yoksa norm mudur?
  72. Tür özelliklerine dayanarak ekosistemlerin çevresel değişimlere tepkilerini tahmin edebilir miyiz?
  73. Doğal habitatların kaybı ve parçalanması sonucu oluşan "yok oluş borcu" ne kadar büyüktür ve bu borç ne zaman ödenecektir?
  74. Evrimin, sömürünün azalması ve diğer gevşetilmiş seçilim biçimlerine tepkilerdeki rolü nedir?
  75. Hasat etmenin ekosistem yapısı ve dinamikleri üzerindeki dolaylı etkileri nelerdir?
  76. Dünyanın ekosistemleri ile atmosfer arasındaki geri beslemeler ve etkileşimler, değişen bir iklim altında nasıl şekillenir?
  77. Deniz ve karasal karbon yutaklarının gelecekteki büyüklüğünün temel belirleyicileri nelerdir?
  78. Atmosferik değişiklikler, karasal ekosistemlerin birincil üretimini nasıl etkiler?
  79. Okyanus asitlenmesi, deniz ekosistemlerinin birincil üretimini nasıl etkiler?
  80. İklim değişikliği, fenolojik değişimler yoluyla trofik bağlantıları ne ölçüde koparır?
  81. Doğal topluluklar, küresel iklim değişikliği altında öngörülen aşırı hava olaylarının artan sıklığına nasıl tepki verir?
  82. Hızlı çevresel değişim karşısında türlerin adaptasyon, aralık değiştirme veya yok oluş yolunda ilerlemesini belirleyen faktörler nelerdir?
  83. Türlerin dağılımlarının iklim değişikliğine tepkisinin hızı ne ile belirlenir?
  84. Paleoekolojik aralık değişimlerinden 21. yüzyıl değişikliklerini anlamak için ne ölçüde çıkarımda bulunabiliriz?
  85. Peyzaj yapıları (örneğin koridorlar ve sıçrama taşları) türlerin dağılımında ve bolluğunda hangi koşullar altında önemli bir rol oynar?
  86. Biyocoğrafik bariyerlerin çözülmesi (örneğin Kuzeybatı Geçidi'nin daha kalıcı şekilde açılması) yerel çeşitliliği nasıl sürdürülebilir şekilde değiştirir?
  87. Türler arası etkileşimler, türlerin küresel değişime tepkilerini nasıl etkiler?
  88. Dünya çapında üst yırtıcıların azalmasının ekosistem üzerindeki etkileri nelerdir?
  89. Pleistosen dönemi megafauna yok oluşlarının çağdaş ekosistemler üzerindeki mirası nedir?
  90. Diğer disiplinlerde kullanılmayan hangi teoriler ekolojiyi bilgilendirebilir ve bunun tersi de mümkün müdür?
  91. Doğal sistemleri anlamak için ampirik model sistemleri en iyi nasıl geliştirebilir ve kullanabiliriz?
  92. Geçmiş ekolojik tahminler ne kadar başarılı olmuştur ve neden?
  93. Yayınlanan ekolojik hataların doğası nedir ve bu hatalar akademik anlayışı ve politikaları nasıl etkiler?
  94. Yayın yanlılığı, ekolojiyi anlamamızı nasıl etkiler?
  95. Hangi yeni teknolojiler ekolojik anlayışı en çok ileriye taşıyabilir?
  96. Alan çalışmasından yeryüzü gözlemine kadar farklı ölçeklerde ve türlerde izleme yöntemlerini birleştirerek sağlam ekolojik çıkarımlar nasıl yapılabilir?
  97. Yaygın olarak çalışılan ekolojik desenler (örneğin tür-bolluk dağılımı, tür-alan ilişkisi) istatistiksel süreçlerin mi yoksa ekolojik süreçlerin mi sonuçlarıdır?
  98. Ekolojik değişikliklerin büyüklüğünü ve yönünü belirlemek için en uygun referans noktaları nelerdir?
  99. Gözlem sürecinden kaynaklanan geri beslemeler (örneğin, organizmaların veri toplayıcılara tepkileri) modelleme yeteneğimizi ne kadar etkiler?
  100. İnsan davranışı ve ekolojik dinamikler arasındaki geri beslemeler ekolojik modellerde nasıl hesaba katılabilir?

‍

Kaynak: Sutherland, W. J., Freckleton, R. P., Godfray, H. C. J., Beissinger, S. R., Benton, T., Cameron, D. D., ... & Wiegand, T. (2013). Identification of 100 fundamental ecological questions. Journal of ecology, 101(1), 58-67.