Dünyanın en eski ahşap yapısı Homininler tarafından 476.000 yıl önce yapıldı. Barham ve arkadaşları Zambiya'da Kalambo Şelalesi bölgesindeki kazıda 2019'da ortaya çıkardıkları ahşap objelerin işlenerek belli bir düzende birleştirildiklerini ortaya çıkardılar. Yaşlandırma çalışmaları ve diğer analizler bu ahşap işlerinin dünyanın en eski ahşap yapısı olduğunu ortaya koydu.
Dünyanın En Eski Ahşap Yapısı Nasıl bulundu?
Barham ve meslektaşları, bu kanıtları Zambiya'daki Kalambo Falls adlı bir arkeolojik sitenin kazısında buldular. 2019 yılında, şelalenin yaklaşık 300 metre yukarısındaki bir kumda bir ay boyunca kazı yapmışlardı. Çıkarılan objeler daha sonra detaylı analiz edilmek için laboratuvara taşındı.2019 yılında Kalambo Şelalesi'nde gerçekleştirilen kazılar, dört farklı bölgeden (BLB2, BLB3, BLB4 ve BLB5) gelen beş modifiye edilmiş ahşap nesne dikkatleri çekiyordu. BLB3'ten gelen altıncı nesne ise herhangi bir kesik ya da modifikasyon izi bulunmamaktaydı. İki nesne Aşuleyen (Acheulean) aletlerle ilişkilendirildi ve nehir seviyesinin altında bulundu (BLB3 ve BLB5). Diğer üçü ise taş aletler bulunmayan ve nehir seviyesinin üzerindeki kontekstten çıkarılmıştı (BLB2 ve BLB4).Temel kumları, taş aletleri, bıçaklar ve el baltaları içeren bir alan olan BLB5'te, dünyanın en eski ahşap yapısını oluşturan değiştirilmiş bir ahşap nesne ortaya çıkarıldı. 1033 numaralı nesne, 141.3 cm uzunluğunda × 25.6 cm genişliğinde, uçları sivrilen ve üç bölümden oluşan bir kütüktü (Combretum zeyheri) ve daha büyük bir ağaç gövdesini 75° bir açıyla kesiyordu. İki ahşabın örtüşme alanında uzun eksene dik olarak U şeklinde bir çentik oluşturulmuştu. 13.2 cm uzunluğunda ve 11.4 cm genişliğindeki bu U şekilli çentik kazınarak ve aletlerle yapıldığı mikroskobik incelemelerle ortaya kondu. Altındaki gövde de dünyanın en eski ahşap yapısının parçası olarak bu U şekilli çentiğe göre şekillendirilmişti. Çentik, kazıma ve yontma ile belirli bir şekilde yapılmış olarak değerlendiriliyor. Bu, kütük ve gövde arasında bir bağlantı oluşturmak için yapıldığı anlaşılıyor. Bu iki yontulmuş ahşap kütük böylece dünyanın en eski ahşap yapısının temelini oluşturmuş oluyor.
Ahşap Malzeme Nasıl Korunarak Günümüze Ulaştı?
Erken Taş Devri'nde ahşap malzemelerin korunması oldukça nadirdir. Çünkü ahşap gibi organik materyaller hızla çürür ve korunabilmeleri için olağanüstü koşullara ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle günümüze ulaşan ahşap materyal sayısı oldukça sınırlıdır. Yani Homininlerin bu temel hammaddeden ne zaman ve nasıl yararlandığına dair sınırlı bilgiye sahibiz.Bu çalışmadaki ahşap yapı ise korunmuş olarak günümüze ulaşabilmiş önemli bir örnek oluşturuyor. Kalambo Şelalesi arkeolojik alanındaki sulu çökellerde bulunmuş olmalarından dolayı ahşaplar bu sulu ortamda bir şekilde korunmuş olarak çökellerin arasında kalmıştır. İki ahşap kütüğünü belli bir amaç doğrultusunda yontulmuş ve kesilmiş bir çentikle birleştirerek dünyanın en eski ahşap yapısını oluşturduğu net bir şekilde görülebilmektedir.Bu iki yontulmuş ahşap parçasının Afrika veya Avrasya Paleolitik döneminde bilinen başka bir örneği yoktur. Bilinen en eski ahşap nesne, 780 bin yıl önceye tarihlenen İsrail'deki Gesher Benot Ya'akov alanından çıkarılan cilalanmış bir tahta parçasıdır. Bu şekilde ufak ahşap aletlerin kalıntıları Avrupa'da 400 bin yıl önce, Çin'de ve Afrika'da da 10 bin yıl önce bulunmuştur. Ancak bu yeni iki kütük parçası bir alet gibi değil, çentikle birbirine tutturulmuş iki büyük kalas parçası olarak günümüze ulaşmıştır olup diğer ahşap kalıntılardan farkıdır.Kalambo'da, birbirine geçmiş büyük ağaç yapıları insanlık tarihi için önemli bir buluş oluşturuyor. Çünkü bu yeni bulgular insanların ya da insansı türlerin düşünüldüğü kadar göçebe yaşamadığı ya da yerleşik hayat biçimine daha önceden de aşina olabileceğini işaret ediyor. Bu yeni veriler ahşabın Afrika'daki kullanım yaş aralığını genişletmekle kalmıyor aynı zamanda erken homininlerin teknik düşünme yeteneğini de ortaya koymakta ve teknoloji tarihinde ağaçların kullanımını yeniden değerlendirmeye teşvik etmektedir.Kaynaklar:https://www.nature.com/articles/s41586-023-06557-9#Sec1