Yaşanabilir gezegenler var mı? Potansiyel bir yaşam için gezegenimizden daha iyi şartlara sahip gezegenler hangileri? Astrobiology dergisinde yeni yayımlanan bir çalışma, potansiyel yaşanabilir gezegenlerin listesini yaptı. Listede bulunan 24 gezegen, kütle, boyut, sıcaklık, atmosfer ve birçok yaşanabilirlik kriteri yönünden incelendi.
Dünya'nın yaşamla iç içe olması, galaksimizde başka yaşanabilir gezegenlerin varlığını sorgulamayı arka plana itiyor. Bilim insanları ise bu sorunun cevabını bulmaya çalışıyor. Washington Eyalet Üniversitesinin öncülüğündeki bir çalışmada araştırmacılar, bilinen süper yaşanabilir 4 binden fazla gezegen adayı arasından en iyi 24 gezegeni listeledi.
Dünyamız bizim ana gezegenimiz olmakla birlikte, yaşamla ilgili her açıdan tek referans ölçeğimiz. Bilim insanları, gezegenimizdeki biyosferin, komşu gezegenlerimiz veya uydularımızla tam bir tezat oluşturan jeosferle nasıl iç içe geçtiğini gözlemliyor. Bu dünyalar ya cansızdır (Merkür gibi) ya da yerli yaşamın var olması durumunda, küresel bir fenomen gibi görünmemektedir (Mars gibi). Gezegenimizdeki biyolojinin çeşitliliği ve büyük biyokütle göz önüne alındığında, yaşanabilir başka gezegenlerin varlığı gerçekçi gelmeyebilir.
Aslında, Dünya'nın doğal tarihi, yaşanabilirliğin jeolojik çağlar boyunca önemli ölçüde dalgalandığını gösteriyor; üstelik sadece büyük asteroit çarpmalarına veya biyosferin büyük bölümlerini yok eden başka felaketlerden ötürü de değil, Snowball Earth (Kartopu Dünya) Olayı'na da işaret ediyor. Gezegenimizin yaşanabilirliğindeki büyük farklılıklar, yaklaşık 2,4 milyar yıl önce Büyük Oksijen Olayı'ndan önce ve sonra da vardı; bu nedenle, daha yüksek oksijen içeriği aerobik metabolizmanın gelişmesinde ve bununla birlikte karmaşık yaşamın gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Karmaşık yaşam denilince, Dünya'daki hayvanlara, bitkilere ve mantarlara benzer işlevi olan çok hücreli makroskopik yaşamı anlamaktayız.
Şimdi, araştırmacıların potansiyel yaşanabilir gezegen çalışmasına dönebiliriz.
Potansiyel yaşanabilir gezegen için kriterler neler?
Washington Eyalet Üniversitesi, Max Planck Enstitüsü ve Villanova Üniversitesinden araştırmacılar tarafından yapılan çalışma, potansiyel yaşanabilir kabul ettikleri gezegenleri neden seçtiklerini de detaylandırıyor. Bu gezegenlerden bazıları daha yaşlı ya da bazıları daha büyük olabilir, bazıları daha çok su barındırabilir veya Dünya'dan biraz daha sıcak olabilir. Hatta bazıları bizim Güneş'imizden 'daha iyi' yıldızların yörüngesinde dönüyor ve bunların daha uzun bir süre var olmaları bekleniyor. Belki de süper yaşanabilir 24 gezegenin hepsi Dünya'dan 100 ışık yılı uzakta, bu yüzden şimdilik kavrayabileceğimizin çok ötesindeler.
Washington Eyalet Üniversitesinden çalışmanın baş yazarı ve aynı zamanda gezegensel yaşanabilirlik konusunda uzman olan jeobiyolog Dirk Schulze-Makuch, Max Planck Güneş Sistemi Araştırma Enstitüsünden astronom René Heller ve Villanova Üniversitesinden Edward Guinan ile birlikte çalıştı. Araştırmacılar, ilk olarak hangi kriterlerin bir gezegeni süper yaşanabilir hale getireceğini belirlemeye çalıştı. Ardından, hangisinin uygun olacağını görmek için bilinen 4 bin 500'den fazla dış gezegenin verilerini taradılar.
Yaşanabilir gezegen demek, mutlaka yaşam barındıran gezegen değildir; bildiğimiz şekliyle yaşamı sürdürmek için doğru koşullara sahip gezegenlerdir, yani, yeterli sıcaklıklar, yeterli seviyede su, manyetik alanlar ve atmosfer gibi. Ekip, Güneşimize (G sınıfı yıldızlar) benzer yıldızlara sahip ve su barındıran sistemlere baktı ancak G sınıfı yıldızların ömrü sadece 10 milyar yıl olduğundan ve Dünya'daki yaşamın gelişmesi 4 milyar yıl sürdüğünden, bu onların yaşam için en iyi adaylar olmadığını gösterdi. Bu nedenle ekip, 20 ila 70 milyar yıllık ömürleri olan daha soğuk, daha sönük K sınıfı cüce yıldızları da inceledi. Bu gezegenlerin yaşamı geliştirmeleri için daha fazla zamanı bulunurken, araştırmacılar, çok yaşlı gezegenlere bakmamamız gerektiğini savunuyor.Dünya'dan 10 kat daha büyük gezegenlerin toprağı daha yaşanabilir olabilir
Bir gezegenin yaşanabilir olması için koruyucu bir manyetik alana ihtiyacı var. Bu manyetik alanlar çekirdeklerinde gelişir ve jeotermal enerjiden güç alır -ki bu da gezegen içindeki radyoaktif bozulma tarafından üretilir. Dünya yaklaşık 4,5 milyar yaşında, yani henüz jeotermal enerjisini harcamadı. Bu nedenle makalenin yazarları, 5 milyar ila 8 milyar yıllık dış gezegenlere bakmamız gerektiğini düşünüyor.
Potansiyel yaşanabilir gezegen listesi oluştururken araştırmacılar, boyut söz konusu olduğunda, Dünya'dan biraz daha büyük ve daha ağır gezegenleri aradı. Dünya'dan en az yüzde 10 daha büyük olan dış gezegenlerin toprağı daha yaşanabilir olabilir. Kütle olarak bakıldığında Dünya'dan yaklaşık 1,5 kat daha ağır olan gezegenlerin jeotermal enerjisini daha iyi tutabilmesi ve atmosferini korumak için daha güçlü yerçekimine sahip olması da beklenen diğer özellikler.
Araştırmacıların aradıkları diğer bir unsur, daha fazla suyun olması; özellikle bulutlar ve atmosferik nem şeklinde. Bunun yanı sıra Dünya'dakinden yaklaşık 5 santigrat derece daha yüksek bir yüzey sıcaklığı, muhtemelen bugün bildiğimiz yaşam için daha uygun koşullar olacaktır. Son olarak çalışmayı yapan bilim insanları, 24 dış gezegenden hiçbirinin bütün bu koşulları karşılayamadığını ancak bir gezegenin dört koşulu karşıladığını belirtti.
Kaynaklar;