Geçtiğimiz günlerde bilim haberciliği alanını kapsayan önemli bir olay yaşandı. Karadeniz’deki bir balık türü hakkında yapılan haberler bilim insanlarını şaşırttı. Hem bilim hem de habercilik anlamında önemli olan bazı konular da sosyal medyada gündem oldu.
Yanlış Habercilik Zararsız Bir Türü “Çok Zararlı” Gibi Gösterdi
Bazı haber sitelerinde “Cobitis strumicae” balık türü için bir takım haberler yayımlandı. Haberler bu tür için “istilacı balık”, “köpekbalığından beter”, “çok zararlı” ifadelerini kullanıyordu. Hacettepe Üniversitesi biyoloji bölümünden Doç. Dr. Baran Yoğurtçuoğlu, bu tür haberler hakkında açıklamalarda bulundu.Doç. Dr. Yoğurtçuoğlu yanlış habercilikten duyduğu rahatsızlığı dile getirerek, “Kötü habercilik ve yeni yetme akademisyenlik bir arada tam bir facia. Haber tamamen saçmalık. Yanlış tür teşhisi, yanlış ve tehlikeli bilgiler. Parmak kadar balık, üstelik zararsız doğal türümüz. Gerçekten utanç verici bir cehalet” dedi.https://twitter.com/yokbaran/status/1682806381403951105
Yanlış Bilim Haberciliği İçin Tek Suçlu Haber Siteleri Mi?
Tek suçlunun haber siteleri olmadığını söyleyen Doç. Dr. Yoğurtçuoğlu, “Genç, heyecanlı ve bir o kadar bilgisiz meslektaşlarımız… Bu tür saptırılmış ve zararlı haberlere son zamanlarda çok sık rastlanmaktan ötürü rahatsızlığımı ifade ediyorum. Cobitislerin istilacı olmadıklarını, Karadeniz havzasında doğal yayılışa sahip türler olduğunu bilmek için çalışma yapmaya gerek yok. Araştırmacıların tuhaf açıklamaları ne yazık ki habercilerin konuları saptırmasına çanak tutuyor” şeklinde açıkladı.Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Sedat Gündoğdu bu tür çok fazla haber olduğunu belirterek, “Ekoloji bilgisi ya da farkındalığı ya da söyleneni teyit ettirme gibi bir şey ne yazık ki yok. Olay sadece ekolojiyle de sınırlı değil. Geri dönüşüm tesisi yanıyor her yer zehirlenmiş ama bizin basında haber "Geceyi aydınlatan alev" olarak yazılıyor” diye paylaştı.https://twitter.com/S_Gundogdu01/status/1683456829060259840
Konular Eksik Veya Yanlış Haberleştirilmiş Olabilir
Doç. Dr. Yoğurtçuoğlu söz konusu haberlerde röportajı veren akademisyenle görüştüğünü söyleyerek, “Bu konunun nasıl haberciler tarafından çarpıtıldığını ve hocamızın söylemediği şeyleri nasıl da söylemiş gibi aktardıklarını öğrenmiş olduk. Haberci aymazlığı mı diyelim, popülizm sevdası mı bilemedim. Hocamızın nezaketi için teşekkür ederim” dedi.https://twitter.com/yokbaran/status/1683399842050056193?s=46
Habercilik Etiğine Aykırı Olmayan Doğru Bilim Haberlerinde Olması Gerekenler
Yurttaşa hatalı haberler ulaştırmamak için çok dikkatli olmak gerekiyor. Bilimsel haberler yapılırken konunun doğruluğunun ve detaylarının iyice araştırılması gerekiyor. Bunun yanı sıra haberlerin abartılmadan aktarılması, tıklanma kaygısıyla hareket edilmemesi de büyük önem arz ediyor. Dikkat çekmeye çalışmak için korku yayarak yazılan haberler, okuyucuya doğru bir şekilde ulaşamıyor ve tamamen habercilik etiğine aykırı oluyorlar. Bu nedenle bilimsel haberler yazılırken magazine kaçmadan, okuyucunun dikkatini çekmek uğruna bilimsel olayı çarpıtmadan haberlerin yazılması gerekiyor.Bilimsel haberlerde kaynak kesinlikle konunun uzmanlarıdır. Onlara doğru sorular sorulmalı, cevaplar değiştirilmeden aktarılmalıdır. Bilim habercileri uzmandan aldığı bilgileri doğru ve eksiksiz bir biçimde yurttaşa aktarmalı, gerekli görüldüğü takdirde uygun ölçüde sadeleştirmelidir. Teknik ve yurttaşın anlaması zor olan detaylar sadeleştirilirken habere ekstra dikkat çekici ifadeler koyulmamalı, haberin ana teması bozulmamalıdır.