Bu yazımızda, halk arasında beyin yiyen amip olarak bilinen Naegleria fowleri’ yi ele aldık. Naegleria fowleri nedir? Nasıl bulaşır ve belirtileri nelerdir? Nasıl tedavi edilir? Tüm bu konuları incelemeye çalışacağız.Naegleria fowleri NEDİR? N.fowleri, suda, toprakta veya insan merkezi sinir sistemi olabilen konakçıda serbest yaşayan amfizoik bir amiptir. Genellikle "beyin yiyen amip" olarak adlandırılır, çünkü amip içeren su burundan giriş yapıp beyne ulaştığında beyin enfeksiyonuna neden olabilir. Parazitin doğal yaşam alanları arasında kaplıcalar, göletler, nehirler ve tatlı su gölleri bulunur. Ancak içme suyu dağıtım sistemlerinde, arıtılmamış yüzme havuzlarında, çeşmelerde, hastanelerde, termal sularda, arıtılmamış içme sularında ve su parklarında da tespit edilmiştir. N. fowleri ilk kez 1965 yılında Avustralya’da Fowler ve Carter adı verilen iki araştırıcı tarafından rapor edilmiştir. N. fowleri, Antarktika hariç hemen hemen her kıtada tespit edildiğinden, yaygın olarak bulunan bir parazittir. 3 formu vardır. Bu formlar; kist, trofozoit ve ameboid form olarak bilinmektedir.NASIL BULAŞIR?N. fowleri enfeksiyonları, sağlıklı çocuklarda ve yetişkinlerde yüzme, dalış ve su kayağı gibi eğlence amaçlı su aktivitelerini takiben belgelenmiştir. N. fowleri'nin burun boşluğuna su sıçradığında veya konağa burundan girerek insan vücudunu enfekte ettiği düşünülmektedir. Enfektivite ilk olarak nazal mukozaya tutunma yoluyla gerçekleşir, ardından koku alma siniri boyunca ve (çocuklarda ve genç erişkinlerde daha gözenekli olan) kribriform plaka yoluyla santral sinir sistemi içindeki koku ampullerine ulaşmak için hareket gerçekleşir. N. fowleri koku ampullerine ulaştığında, makrofajlar ve nötrofiller dahil olmak üzere doğuştan gelen bağışıklık sisteminin aktivasyonu yoluyla önemli bir bağışıklık tepkisi ortaya çıkarır. N. fowleri insan vücuduna trofozoit formunda girer. Gıda kesecikleri olarak bilinen trofozoitlerin yüzeyindeki yapılar, organizmanın bakteri, mantar ve insan dokusunu almasını sağlar. N. fowleri'nin patojenitesi, gıda keseciği tarafından doku tahribatına ek olarak, konakçı hücre ve sinir tahribatında rol oynayan asit hidrolazlar, fosfolipazlar, nöraminidazlar ve fosfolipolitik enzimler dahil olmak üzere sitolitik moleküllerin salınmasına bağlıdır. N. fowleri'nin patojenitesi ve varlığından kaynaklanan yoğun bağışıklık tepkisinin kombinasyonu, önemli sinir hasarına ve müteakip genellikle ölümle sonuçlanan santral sinir sisteminde doku hasarına yol açar.BELİRTİLERİ NELERDİR?N. fowleri’nin belirtileri arasında ateş, baş ağrısı, bulantı ve kusma yer almaktadır. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ise; boyun tutulması, konfüzyon, dikkat eksikliği, denge kaybı, nöbetler ve halüsinasyonlar yer alabilir. Hastalığın ortaya çıkışı itibari ile genellikle 2 hafta içerisinde ölüm gerçekleşmektedir. Bu neden ile hızlı tanı ve tedavi oldukça önemlidir.NASIL TEDAVİ EDİLİR?
- Sık kullanılan antifungal bir ilaç olan Amfotesin B ve onun lipozomal formu hastalığın tedavisi amacıyla sıklıkla tercih edilmektedir. Lipozomal formu yüksek antimikrobiyal aktivitesi ve penetrasyon kalibiliyetinden ötürü geleneksel Amfoterisin B’ye kıyasla daha çok tercih edilmektedir.
- Azol grubu içerisinde yer alan flukonazol ve vorikonazol ise Amfoterisin B’ye ek olarak kullanılmaktadır.
- Farelerde yapılan in vitro çalışmalar ve in vivo çalışmalar, fowleri'ye karşı azitromisin aktivitesi göstermiştir. Azitromisinin AMB (Amfoterisin B) ile sinerjik etkileri de vurgulanmıştır.
- Rifampin ise hastalığın tedavisinde kullanılan standart bir antibiyotiktir.
KAYNAKLAR
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4604384/pdf/zac6677.pdfhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8469197/pdf/biomolecules-11-01320.pdfhttps://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7990177/#:~:text=In%20Australia%20in%201965%2C%20Fowler,with%20human%20disease%20%5B1%5D.https://tr.wikipedia.org/wiki/Naegleria_fowlerihttps://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28613505/https://www.cdc.gov/parasites/naegleria/general.html