Bağımlılıkla mücadele günümüzde bilim insanları için başta gelen çalışma konularından biri. Türkiye'de de pek çok araştırmacı çeşitli yaklaşımlarla bağımlılıkla mücadele üzerine çalışmalarını sürdürüyor. Güncel olarak Ege Üniversitesi Biyomühendislik Bölümünden yenlikçi yöntemler ortaya konuyor.Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Biyomühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Emine Güler Çelik, ekibiyle birlikte hazırladığı projede, bağımlılıkla mücadeleye önemli katkı sağlayacak. “TÜBİTAK – 1005 Ulusal Yeni Fikirler ve Ürünler Araştırma Destek Programı” kapsamında desteklenen projede tükürük aracılığıyla yasa dışı maddelerin tespit edileceği kitler hazırlandı.
Bağımlılıkla Mücadele İçin Yasadışı Maddelerin Belirlenmesinde Tükrük Testi
Bağımlılıkla mücadeleninin önemli bileşenlerindene biri kullanıcıları tespit edebilmektir. Daha sonra ise bağımlılık tedavisi ile bu bağımlılıklardan kurulunması hedeflenir. Özellikle de trafik, iş yeri gibi sorumluluk gerektiren alanlardan bağımlıların uzak tutulmaları ise kritik bir konudur. Bu durum da hızlı test kitlerine ihtiyaç doğurur.Öğretim Üyesi Dr. Emine Güler Çelik, “Yasadışı Maddelerin Tükürükten Belirlenmesi için İş Yeri ve Trafikte Kullanıma Uygun Yenilikçi Test Kitleri” isimli bu projesini anlatırken, “Projenin temel amacı, ülkemizde yurt dışından temin edilen tek adımlı, yüksek hassasiyet ve seçicilikteki lateral flow testlerin (LFA), madde kullanım bozukluklarının tespitine yönelik olarak kullanılmak üzere, yeni geliştirilecek, güncel metotlarla yerlileştirilmiş olarak prototiplerinin üretiminin gerçekleştirilmesidir” dedi.Dr. Çelik, son zamanlarda madde kullanım bozukluklarının ülkemizde yaygınlaşmasına dikkat çekerek, “Bu durum, hızlı değişen madde profillerinin çabuk ve doğru bir şekilde analiz edilebilmesine olan ihtiyacı artırmaktadır. Bu konu ile ilgili olarak 11. Kalkınma Planı’nda yer alan ‘Bağımlılıkla mücadele alanında yürütülen sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması’ ve ‘Toplumdaki madde kullanım sıklığının periyodik olarak yapılacak bilimsel araştırmalarla izlenmesi’ ifadeleri, bu alana hizmet verebilecek çalışmaların önceliğini vurgulamaktadır” ifadelerini kullandı.
Proje Kapsamında Kitlerin Yerli Üretimi Sağlanacak
Ekibiyle birlikte geliştireceği bu önemli kitler hakkında bilgi veren Dr. Çelik, “Proje önerisi kapsamında, tanıyıcı molekül olarak aptamerlerin kullanıldığı ve madde kullanım bozukluklarının tespitinde etkin olarak kullanılabilecek kâğıt tabanlı testler uygun şekilde tasarlanarak üretilecek. Projenin nihai hedefi; trafikte ve iş yerinde madde kullanımının belirlenmesi amacıyla tükürükte madde analizi yapabilecek bir test kitinin prototipinin oluşturulması” diye konuştu.Madde tanı kitlerinin tüm bileşenlerinin Türkiye’de üretilmediğini söyleyen Dr. Çelik, “Bu proje kapsamında hem yerli üretimleri sağlanacak hem de yeni metodolojik yaklaşımların kullanılmasıyla iyileştirilmeleri mümkün olacak. Yeni metodolojik yaklaşımları; tanıyıcı biyomolekül olarak aptamerlerin kullanılması ve altın nanopartikül/ ptamer biyokonjugatların hazırlanmasında en etkin yüzey kimyasının kullanılması oluşturuyor” dedi.
Ürünler Sürekli Güncellenebilecek Niteliğe Sahip Olacak
Test kiti bileşeni olan aptamerlerin, proje ekibinde bulunan alanında uzman araştırmacılar tarafından üretileceğini duyuran Dr. Çelik, “Dolayısıyla test kiti bileşenlerinin de yerli temini mümkün olabilecek. Geliştirilecek olan prototip, tükürükte madde testi olarak kullanılacağından dolayı yerinde analize en uygun formatta tasarlanacak. Bu bağlamda hem test hem de ara ürün olarak yeni bir yüzey kimyası ile tasarlanacak nanopartiküler biyokonjugatların bir araya gelmesi tamamen yeni ve yerli bir ürün olarak son derece önemli olacak. Bu model, değişen madde kullanım profiline kolayca adapte olabilecek, sürekli güncellenebilecek bir ürün niteliğini taşıyacak” şeklinde konuştu.Kaynak: Ege Üniversitesi Haber Ajansı, Ege Ajanshttps://link.springer.com/article/10.1007/s10544-020-00507-2