Antibiyotik direnci, düzensiz ve doktor kontrolü dışında antibiyotik kullanımıyla ortaya çıkan bir sorun. Direnç kazanmış mikroorganizmalar tedavisi zor enfeksiyonların gelişmesine sebep olabiliyor. Genel olarak antibiyotiklerin direnç geliştirildiği kabul edilse de yeni yapılan bir çalışma antidepresan ilaçların da antibiyotik direnci geliştirebileceği ortaya kondu. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden Doç. Dr. Müjde Eryılmaz ve Uzman Eczacı Suna Sibel Gürpınar ile Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden Doç. Dr. Didem Kart, yaptıkları çalışmayla antidepresanların beklenmeyen bu etkisini ortaya çıkarılar.
Antibiyotikler ve Antibiyotik Direnci
Antibiyotiklerin keşfinden önce basit enfeksiyonlar dahi ölümcül hastalıklara sebep olabiliyordu. Antibiyotikler 1928 yılında penisilinin keşfi ile hayatımıza girdi. 1945 yılındaysa penisilin saflaştırılarak yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Böylece veba, sifiliz, tifo, kolera, gonore ve tüberküloz gibi ölümcül hastalıklar tedavi edilebilir oldu. Tedavisi daha zor enfeksiyonlara sebep olan antibiyotik direncini, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) en önemli 10 küresel halk sağlığı tehdidinden biri olarak olarak nitelendiriyor. 2014 yılında DSÖ küresel bir sağlık tehdidi olarak ilan etmişti. DSÖ, 2015 yılında bu sorunun kontrolü için ‘Antimikrobiyal Dirence Karşı Küresel Eylem Planı’nı yayımlamıştı. Antibiyotik direncine karşı geliştirilen önemlere rağmen antibiyotiklere dirençli enfeksiyonlar nedeniyle her yıl 750 binden fazla kişi yaşamını yitiriyor. Antibiyotik direncinin sebeplerinin ortaya konuşması ve bununla mücadele edilmesi halk sağlığı açısından önemli konuların basında geliyor. Antibiyotik direncinin bir diğer önemli sonucu ise, antibiyotik özellikli ilaç etken maddelerinin geliştirilme sürelerinin uzun olması ve kolay geliştirilememesi. Bu durum direnç kazanan mikroorganizmaların yaygınlaşmasıyla bulunmuş olan ilaçların işe yaramamasına sebep olabilecek büyük bir probleme dönüşme potansiyelinde. Antibiyotikler sadece enfeksiyonları tedavi etmekte değil, kemoterapi, immün modulatör tedaviler, organ nakli, büyük cerrahi işlemlerde de enfeksiyon gelişmesine karşı kullanılıyor. antibiyotik direncinin yaygınlaşması, diğer tedavilerinde gerçekleştirilmesini tehdit eden bir durum yaratıyor. Türkiye'de Akılcı İlaç Kullanımı Ulusal Eylem Planı ile daha az antibiyotiğin reçete edilmesi sağlanmış olup antibiyotik direncine karşı mücadele devam etmektedir.
Antidepresanlar'ın önemi
Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesindeki araştırmacıların TÜBİTAK destekli yaptıkları araştırma sonuçları antidepresanların da antibiyotik direncine neden olduğunu gösteriyor. araştırmacıların bu önemli çalışması mikrobiyoloji alanında saygın hakemli dergilerinden Archives of Microbiology’de yayımlandı. Yapılan çalışmada duyarlı Acinetobacter baumannii bakteri suşu fuoxetine, sertraline ve amitriptyline etken maddelerine 30 gün boyunca maruz bırakıldı. Bu uygulamadan sonra bakterilerin antibiyotiklere karşı tepkisi araştırıldı. Bakterilerin gentamicin, imipenem, colistin ve ciprooxacin' karşı dirençli oldukları tespit edildi. Daha sonra bakterilerin hangi gen ifadeleriyle bu direnci ortaya koydukları incelendi.Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi ve proje yürütücüsü Doç. Dr. Müjde Eryılmaz, Ankara Üniversitesi Bülteni'ne antibiyotiklerin gerek insanlarda, gerek hayvanlarda gerekse tarım ve gıdada tedavi amacıyla uygun olmayan kullanımlarının direnç nedeni olduğunun düşünüldüğünü söyledi. Eryılmaz, “Buradan yola çıkarak biz "Antibiyotik direncini etkileyen başka etkenler olabilir mi?" sorusunu kendimize sorduk. Antidepresanları çalışmayı düşünme nedenimiz özellikle son yıllarda toplumda yaygın olarak antidepresan kullanımının artması, bir de bu ilaç grubunun tedavi amacıyla çok uzun süre kullanılması. 2019 yılında TÜBİTAK’a bu konuda proje önerisi verdik. TÜBİTAK, projemizi destekledi.” dedi.Doç, Dr. Eryılmaz, antibiyotik direnciyle mücadelede antibiyotik dışı ilaç gruplarının rolüne dikkat çekmek istediklerini ifade ederek, “Araştırma sonucunda antidepresanlara maruz kalan bakterilerin direnç mekanizmalarını aktif hale getirerek antibiyotiklere karşı direnç kazandığını gözlemledik.” diye konuştu. Doç. Dr. Eryılmaz, bu çalışmanın aynı zamanda eczacıların akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilinç düzeyini oluşturma ve toplumda farkındalık yaratması açısından önemli olduğunu, halk sağlığı açısından da tüm ilaçların sadece gerekli durumlarda ve mutlaka hekim kontrolü altında kullanılması gerektiğini sözlerine ekledi.Kaynak:Ankara Üniversitesi Bülten Sayı : 252 Yayın Tarihi : 2022