Sizin İçin Bilimma’da 2022'nin Özetini Derledik…
2022 yılı iyisiyle kötüsüyle geride kaldı. Bilimma da bu yılı dopdolu geçirenler arasındaydı. Bir bilim haber sitesi olarak bazen sevindiren bazen de üzücü olan haberleri sizlere duyurmayı amaçladık. Bilim gündeminin nabzını tutmak ve siz değerli okuyucularımıza güvenilir haberler sunabilmek için var gücümüzle çalıştık.
Uzay’da Bir Takım Gelişmeler Yaşandı
Bilimsel gelişmeler açısından dopdolu ve heyecanlı bir yıl oldu. Mesela on ay önce haberini yaptığımız Dünya’nın en büyük bakterisi, bu heyecanlı gelişmelere bir örnek! Bilim insanları heyecanını, “Onun boyutu meyve sinekleri ve yuvarlak solucanlardan daha büyük ve çoğumuzun üzerinde çalıştığı bakterilerin yaklaşık 5 bin katı büyüklüğünde!” şeklinde dile getirmişti.12 Mayıs tarihinde galaksimizin merkezinde keşfedilen bir karadelik duyuruldu. Olay Ufku Teleskopu (Event Horizon Telescope, EHT) tarafından ilk fotoğrafları çekilen karadelik kamuoyuna büyük bir heyecanla sunuldu. Projede yer alan bilim insanları arasında Türkiyeli Arizona Üniversitesi Astronomi ve Astrofizik profesörü Prof. Dr. Feryal Özel bu keşfi duyuranlar arasındaydı. Prof. Dr. Özel, heyecanını, “Bekleyiş sona erdi. Galaksimizin merkezindeki karadelik ile tanışın” sözleriyle ifade etmişti.Uzay kategorisinin en önemli haberlerinden biri ise DART misyonu haberiydi. NASA’nın DART isimli uzay aracı, 26 Eylül Pazartesi günü uzaydaki bir asteroide başarıyla çarptı. Bu olay Dünya genelinde büyük yankı uyandırırken, uzay severler DART’ın asteroide çarpış anını canlı yayında izleme imkânı buldu.
Uzay Haberlerine Her Geçen Gün Bir Yenisi Daha Eklendi
Bir sevindirici haber de Türkiye Uzay Ajansı’ndan geldi. Son başvuru tarihi 23 Haziran olan Türkiye’nin insanlı uzay görevi başvurularına ilgi yoğundu. Bu proje Cumhuriyetimizin 100. yılında gerekli eğitimleri tamamlayan bir Türk vatandaşının, Uluslararası Uzay İstasyonu (UUİ) misyonlarında görev alması için başlatıldı.Bir diğer önemli gelişme NASA’nın Artemis görevinde meydana geldi. Artemis projesi kapsamında Orion Uzay Aracı başarılı bir şekilde Ay’a fırlatıldı. NASA resmi sitesi üzerinden mürettebatsız Orion aracının Florida’daki NASA’nın Kennedy Uzay Merkezi’nden, Çarşamba günü saat 01:47’de ilk uçuş testi için havalandığını duyurmuştu.Ayrıca 2022’de, yıllar önce acı bir şekilde infilak eden Challenger Uzay Mekiği’nin enkazı Florida kıyılarında bulunmuştu. Florida açıklarında İkinci Dünya Savaşı’na ait bir uçağın enkazını arayan belgesel ekibi dalgıçları, Challenger uzay mekiğinin 20 metrelik bir bölümünü buldu. NASA, bulunan parçalardaki inceleme sonucu bu parçaların Challenger’a ait olduğunu doğruladı.2022’nin son günlerinde ise NASA’nın mars uzay aracı InSight’tan üzücü bir haber aldık. Görevini tamamlayan InSight artık çalışmaya devam edemeyecek kadar yorgun ve güçsüzdü. InSight ekibi ondan haber almaya çalışırken gittikçe düşen enerjisini görüyordu. Mars’taki vakti hem verimli hem de sakin geçen InSight, yakında ayrılacağını hüzünlü bir mesajla duyurmuştu.
Bu Sene Bir Çok Leopar Kaydı Müjdesi Verdik
Geçtiğimiz yıl çok sevindirici Pars haberlerini de sizlerle paylaştık. Anadolu Parsı ismiyle bilinen leopar türü, 7 Nisan tarihinde Antalya’da görüntülenmişti. Neslinin tehlikede olduğu düşünülen Anadolu Parsı, yıllardır dikkatlice ve yüksek çabalarla izleniyordu. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Yasin İlemin konuyla alakalı açıklamasında, “Onun Doğu bölgelerimizden Toros silsilesini takip ederek bölgeye ulaştığını değerlendiriyoruz. Umarım doğamızı, leoparın yaşadığı bölgeleri, habitatları koruyacağız ve bu konuda gerekli tüm adımlar atılacak” ifadelerini kullandı.10 Ekim’de de bir leopar kaydı haberi aldık. Duyuruyu resmi Twitter hesabı üzerinden yapan TC. Tarım ve Orman Bakanlığı, Anadolu Leoparı’nın izlenmeye devam edileceğini söyleyerek, “Ülkemizde varlığı kanıtlanan Anadolu Leoparı’nı bir kez daha görüntüledik. Neslin artsın çoğalsın, bu topraklarda hep var olasın” ifadelerini paylaşmıştı.20-22 Eylül tarihleri arasında da önemli bir zirve gerçekleşti. Bölgesel Pars Koruma Stratejisi’nin tartışılacağı Bölge Ülkeleri Toplantısı, Gürcistan’ın Tiflis kentinde yapıldı. Kedi Uzman Grubu temsilcileri, bakanlık temsilcileri ve araştırmacılar bu toplantıda bir araya geldi.Türkiye’deki yaban hayatından gelen bir diğer haberde ise, “Yörük” isimli bozkır kartalını ele aldık. Yörük, tam 1 hafta kadar kısa bir sürede Konya’dan Orta Afrika’ya ulaştı. Araştırmacıların verici ile izlediği Yörük’ün tam güzergâhı belirlenebildi.
Üzücü Haberler Aldık ve Hep Birlikte Endişelendik
Maalesef sevindirici haberler arasında üzüldüğümüz haberlerle de karşılaştık. Bunlardan biri de 21 Haziran tarihinde meydana gelen Marmaris orman yangınıydı. Ormanlarla beraber bölgedeki ekosistem ve canlılar da yangında zarar gördü.Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Karakulak (Caracal) araştırmacısı Dr. Yasin İlemin, araştırma kapsamında takip edilen Karakulaklardan Funda’nın yaşam alanı hakkında endişelerini paylaştı. Funda’nın yaşamı hakkında endişelendik…Marmaris yangınında zarar gören doğa ve yaban hayvanları için neler yapılabileceğini de sizler için paylaştık. Alanında uzman olan bilim insanlarının tavsiyelerine yer verdik. Yangın söndürülse de bölgedeki yaşam ve canlılar maalesef zarar gördü.Marmaris’te yaşanan bir diğer üzücü olay ise Akdeniz Zarganası’nın bir vatandaş tarafından köpek balığı zannedilerek şiddet görmesiydi. Akdeniz Zarganası’nın insanlara bir zararı yoktur. Onun görüldüğü bir yerde uzaklaşmasını beklemek, uzaklaşmazsa Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü’ne ulaşmak gerekir. Hayvana uygulanan şiddet son derece üzücü bir durumdu…Bir diğer hayvana şiddet durumu ise flamingolar ile ilgiliydi. Drone ile görüntüsü alınan flamingoların strese girdiğini, görüntü almak uğruna onların rahatsız edildiğini duyurduk. Uzman Veteriner Hekim Gökçe Coşkun, konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaştı. Doğada diğer canlılarla uyum içerisinde yaşamamız gerektiğini unutmamak ve bilinçli hareket etmek gerçekten önemli…
Türkiyeli Bilim İnsanları Hepimizi Heyecanlandıran Çalışmalara İmza Attı
2022 yılında Türkiye’den bilim insanlarının araştırmalarıyla gururlandık. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antropoloji Bölümü Öğr. Gör. Dr. Nefize Ezgi Altınışık 4 Kasım 2022 tarihli Twitter paylaşımında kendisinin de dâhil olduğu araştırma ekibinin yeni makalesinin “ScienceAdvances”ta yayınlandığını duyurmuştu. Bu çalışmada Dr. Antropolog Altınışık ve ekibi, Mezapotamya’yı antik DNA ile anlattı.Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden Doç. Dr. Müjde Eryılmaz, Uzman Eczacı Suna Sibel Gürpınar ve Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesinden Doç. Dr. Didem Kart; yayınladıkları araştırmayla gündeme geldi. Araştırmacılar yaptıkları çalışmada antidepresanların antibiyotik direnci geliştirebileceğini ortaya koydu.Bafa Gölü’nde yaptıkları çalışmada yeni bir yosun türü tespit eden 2 Türk bilim insanı, Kanarya Adaları’nda üzerinde çalışma yapılan ve yayın aşamasında olan aynı tür için isim önceliğini elde etti. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. İnci Tüney Kızılkaya ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ergün Taşkın bu ortak çalışmayı yapan isimler. Yeni keşfedilen yosun türü, Prof. Dr. Atakan Sukatar’a ithafen “Polysiphonia Sukatarii” olarak isimlendirildi.Bir diğer önemli çalışma da etnobotanik ve biyoteknoloji uzmanı Dr. Ceren Kazancı Oruç ile ekolog ve kuş uzmanı (ornitolog) Soner Oruç’tan geldi. Söz konusu araştırma sonuçları uluslararası 4 makale ile bilim dünyasına sunuldu. Araştırmacıların 2016-2018 yılları arasında Artvin, Ardahan ve Gürcistan’da, sınıra yakın 100 yaylada gerçekleştirdikleri çalışmalar, bölgenin en geniş kapsamlı etnobotanik araştırmaları arasında kabul ediliyor.Bir değerli araştırma da Liverpool Üniversitesi’nden Arkeolog ve Arkeobotanikçi Dr. Ceren Kabukçu’dan geldi. 23 Kasım Çarşamba günü, Cambridge Üniversitesi tarafından çevrimiçi yayınlanan makale, “Mağaralarda yemek pişirmek: Franchthi ve Shanidar’dan Paleolitik kömürleşmiş bitki besin kalıntıları” başlığını taşıyordu.
Bilimma Haber Yazarının Notu;
Bunlar dışında pek çok bilimsel gelişme ve haberler de vardı elbette. Ancak yalnızca 2022’nin öne çıkanları şeklinde, belli başlı haberleri sizler için derledik ve yılın özetini çıkardık. Bu haberleri sizlerle buluşturan kişi oluğum için büyük mutluluk duyuyorum.Yeni yılda sadece sevindiren haberler yazmak, sizlere heyecanlı gelişmeler sunmak ümidimdir. Üzücü haberler almadığımız bir yıl olsun. Bilim hep bizimle olsun dilerim… Tüm okuyucularımıza mutlu yıllar…